(a. i. c. : fusûl) : 1) (bkz. : fasi). 2) müz. bir bestekârın ayni makamdan bestelediği iki beste. 3) müz. [geniş mânâsiyle] Türk müziğinde klasik bir konser programı.

iz. ar. cm: fusûl. 1. Ayrılma, ayrılık, vasl mukâbili. 2. Kesmek, kat‘ hüküm, hall: davayı fasl etti; hall ü fasl. 3. Bir kitap veya bâbın münkasim olduğu aksâmın beheri: kitabın ikinci faslı. 4. Senenin münkasim olduğu dört mevsimin beheri: fasl-ı bahâr, fasl-ı sayf, fasl-ı harîf, fasl-ı şitâ; fusûl-i erbaa. 5. Tiyatro oyununun münkasim olduğu aksâmın beheri ki perdenin tebdîliyle oynanılır. Fr. Acte. 6. Bir defada icrâ olunan mûsikî: bir fasıl çalmak. 7. Tr. Çekiştirme, gıybet, mezemmet: fasl etmek. 8. A‘zâ-yı bedenin oynak yeri, mafsal. n. اصل و فصل asl u fasl = asl u esâs: bunun asl u faslı yoktur = hiç vukuu yoktur, büsbütün bî-esastır.

اَلْفَصْلُ [el-fasl] (وَصْلٌ [vasl] vezninde) İki nesne aralığında hâciz olan şey’e denir. Fi’l-asl masdardır, فَاصِلٌ [fâsil] ma’nâsınadır; yukâlu: بَيْنَهُمَا فَصْلٌ أَيْ حَاجِزٌ Ve a’zâ-i bedende olan iki kemiğin kavuştukları yere denir ki en yeri ta’bîr olunur, مَفْصِلٌ [mefsil] dahi denir. Mü’ellif كُلُّ مُلْتَقَى عَظْمَيْنِ مِنَ الْجَسَدِ 'ibâretiyle tefsîr eylemekle öylece terceme olundu, yoksa muktezâ-yı mâdde iki kemik birbirinden ayrılan yer olmaktır. Gerçi iki ma’nâ beyninde mülâzeme vardır, ammâ mü’ellifin ta’rîfi أَوْصَالٌ [evsâl] mâddesine mülâyimdir. Ve ‘an-karîb mezkûr olan فَصْلُ الْجَسَدِ bundan e’ammdır, zîrâ ba’zı mültekî olan kemikler vardır ki kimi أَرْبِطَةٌ [erbitat] ve أَوْصَالٌ [evsâl] ile melsûktur ve kimi müdervezedir ve kimi müselseledir ve kiminin re’si muhkem ve âhirde نُقْرَةٌ [nukret] olmakla ona idhâl ve ihkâm olunmuştur ve kimi esnân-ı minşâr şeklinde olup نُقْرَةٌ [nukret]lere idhâl olunmuştur. Pes فَصْلُ جَسَدٍ [faslu cesed] bunlara şâmildir. Ve فَصْلٌ [fasl] Hak söze denir, فَاصِلٌ [fâsil] ma’nâsınadır; yukâlu: قَوْلُهُ فَصْلٌ لَا هَذْرٌ أَيْ حَقٌّ Ve فَصْلُ الْجَسَدِ [faslu’l-cesed] Bedenin oynak yerine denir ki mevzi’-i فَصْلٌ [fasl]dır; bedende her iki فَصْلٌ [fasl]ın aralığında bir وَصْلٌ [vasl] vardır ki o sinirdir, kemikler birbirine onunla mürtebit olmuştur. Ve فَصْلٌ [fasl] Nuhâttan Basriyyûn 'indinde Kûfiyyûn’un عِمَادٌ ['imâd] ıtlâk ettikleri zamîrden ‘ibârettir, ya’nî Basriyyûn o zamîre فَصْلٌ [fasl] ve Kûfiyyûn عِمَادٌ [‘imâd] ıtlâk ederler, ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿إِنْ كَانَ هَذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ﴾ اَلْآيَة بِنَصْبِ الْحَقِّ لِخَبَرِيَّتِهِ فَقَوْلُهُ هُوَ فَصْلٌ وَعِمَادٌ Mütercim der ki bu zamîrin şânında Mugni’l-Lebîb dört mes’ele vaz’ ve şurût ve fevâ’idini bast eylemiştir fe’lyurâca’. Ve فَصْلٌ [fasl] Hakk ile bâtıl beynini fark ve temyîz ile olan hükm ve kazâ’ ma’nâsınadır, فَيْصَلٌ [faysal] dahi bu ma’nâyadır; yukâlu: لَمْ يَرْضَ بِفَصْلِهِ وَبِفَيْصَلِهِ أَيْ قَضَائِهِ بَيْنَ الْحَقِّ وَالْبَاطِلِ Ve veledi memeden kesmek ma’nâsınadır; yukâlu: فَصَلَ الْمَوْلُودَ عَنِ الرَّضَاعِ فَصْلًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا فَطَمَهُ Bundan ism فِصَالٌ [fisâl]dir, ke-mâ se-yuzkeru. Ve iki nesne aralığına hâciz olup فَاصِلَةٌ [fâsilet] vermek ma’nâsınadır ki mâ-kablinin müntehî olduğunu iş’âr için olur, hadd ve sınır gibi; yukâlu: فَصَلَ بَيْنَهُمَا إِذَا حَجَزَ Ve bir nesneyi kesip ayırmak ma’nâsınadır; yukâlu: فَصَلَهُ إِذَا قَطَعَهُ وَأَبَانَهُ Ve فَصْلٌ [fasl] Ehl-i 'arûz ıstılâhında beytin 'arûzuna mahsûs olan tagyîre ıtlâk olunur ki haşvlerde o tagyîr câ’iz olmaya. Ve bu 'arûzdan bir yâhûd birden ziyâde harf-i müteharriki iskâtla hâsıl olur, pes böyle tagyîre فَصْلٌ [fasl] ıtlâk olunur.

فُصَلُ [Fusal] (زُفَرُ [zufer] vezninde) Vâhiddir, ya’nî hem-nâmı yoktur. Ve o, Cuheyne kabîlesinden bir kimsedir; lâkin savâb olan kâf ile olmaktır, fâ ile galat-ı sarîhtir. İsmâ’îl b. hâlid cenâbından bize sened-i muttasıl ile mervîdir ki zuhûr-ı âfitâb-ı İslâm’dan mukaddemce kabîle-i Cuheyne’den ‘Umeyr b. Cundeb nâm bir şahs vefât eylemekle techîz ve tekfîn olunup tâbûta vaz’ olunduktan sonra eliyle başından pûşîdesini açıp ku’ûd ve أَيْنَ الْقُصَلُ diye 'amuca-zâdesi olan kusal nâm kimseyi su’âl eyledi. Etrâfında olan adamlar bu hâli müşâhede eyledikte ta’accüble “Subhânallâh, kusal’ı neylersin? O şimdi gitti!” dediklerinde işbu ta’bîrât-ı müsecca’a ile tekellüm ve ifâde-i hâl eyledi: “أُتِيتُ فَقِيلَ لِي لِأُمِّكَ الْهَبَلْ، أَلَا تَرَى إِلَى حُفْرَتِكَ تُنْتَثَلْ، وَقَدْ كَادَتْ أُمُّكَ تَثْكَلْ، أَرَأَيْنَاكَ إِنْ حَوَّلْنَاكَ إِلَى مُحَوَّلْ، ثُمَّ غُيِّبَ فِي حُفْرَتِكَ الْقُصَلْ، الَّذِي مَشَى فَاحْزَأَلْ، ثُمَّ مَلَأْنَاهَا مِنَ الْجَنْدَلْ، أَتَعْبُدُ رَبَّكَ وَتُصَلْ، وَتَتْرُكُ سَبِيلَ مَنْ أَشْرَكَ وَأَضَلْ” Bu ‘ibâdete أُتِيتُ kelimesi mâzî-i meçhuldür. Ve هَبَلْ fethateynle vâlide veledini yavı kılmağa denir. Ve تُنْتَثَلْ [tuntesel] إِنْتِثَالٌ [intisâl]den muzâri’-i mechûldür, kazılan çukurdan toprak çıkarmak ma’nâsınadır. Ve مُحَوَّلٌ [muhavvel] تَحْوِيلٌ [tahvîl]den ism-i mekândır. Ve غُيِّبَ [guyyibe] تَغْيِيبٌ [tagyîb]den mâzî-i mechûldur. Ve إِحْزَأَلَ kelimesi إِحْزِيلَالٌ [ihzîlâl]den mâzîdir, yürüyüşü artırmak ma’nâsınadır. Mefhûmu budur ki “Bana bir şahs gelip dedi ki görmez misin ki işte kabrin hafr olunuyor, validen seni yavı kılmak üzeredir! Ne dersin, re’y eder misin ki seni başka yere tahvîl edip kusal senin yerine defn olunup hufresini taş ile dopdolu edelim ve min-ba’d sen ehl-i şirk ü dalâlet yolunu terk birle hâlıkına tâ’at ve 'ibâdet eder misin? demektir. Ba’dehu o kâ’ile ben dahi نَعَمْ diye teklîfini tekabbül eyledim.” Râvî der ki mezbûr ondan sonra ifâkat bulup niçe zamân sâha-i hayâtta mu’ammer olup ve niçe hatunlar tezevvüc ve müte’addid evlâdları zuhûr eyledi. Ve kusal vak’a-i merkûmeden üç gün mürûrunda fevt ve 'Umeyr’e ihzâr olunan kabre defn olundu.

s. (pl. فصول) 1. A partition, screen. 2. A joint, articulation. 3. A subdivision of a tribe or family. 4. A section, subdivision of a book, etc. 5. An “act” of a theatrical piece. 6. Either one of the four seasons; a season of any natural production. 7. (Ar. gram.) A separating pronoun placed between a definite subject and a definite predicate, and in apposition with the former. 8. T. (music) A complete musical partition, containing prelude and the evolution of a certain mode.

vn. & s. 1. A separating; separation. 2. A dividing into parts or lots; division. 3. A severing, sundering; severance. 4. A weaning a suckling. 5. A deciding a suit, etc.; decision.

اَلْفَصْلُ [el-fasl] (fâ’nın fethi ve sâd’ın sükûnuyla) Mevsim ki eczâ’-i senede i’tibâr olunur; yukâlu: فَصْلُ الرَّبِيعِ وَفَصْلُ الشِّتَاءِ

اَلْفُصُولُ [el-fusûl] (zammeteynle) Cem’i, mevsimler ma’nâsına. Ve فَصْلٌ [fasl] Kesmeğe dahi derler; yukâlu: فَصَلْتُ الشَّيْءَ فَانْفَصَلَ أَيْ قَطَعْتُهُ فَانْقَطَعَ Ve çıkmak ma’nâsına dahi gelir; yukâlu: فَصَلَ مِنَ النَّاحِيَةِ إِذَا خَرَجَ