اَلْفَرِيضُ [el-ferîd] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) ve اَلْفَرَضِيُّ [el-feradiyy] (harekâtla ve yâ-yı nisbetle) Bunlar da fenn-i ferâ’ize 'âlim ve dânâ olan adama denir; yukâlu: رَجُلٌ فَارِضٌ وَفَرِيضٌ وَفَرَضِيٌّ أَيْ عَارِفٌ بِالْفَرَائِضِ ve yukâlu: هُوَ أَفْرَضُ النَّاسِ أَيْ أَعْلَمُهُمْ بِعِلْمِ الْفَرَائِضِ Ve فَرِيضٌ [ferîd] Gezi kertilmiş oka denir ki kurulunca oraya kiriş gelir; yukâlu: سَهْمٌ فَرِيضٌ أَيْ مَفْرُوضٌ فُوقُهُ

اَلْفَارِدُ [el-fârid] ve اَلْفَرْدُ [el-ferd] (سَرْدٌ [serd] vezninde ki zikr olundu). Ve اَلْفَرَدُ [el-fered] (جَبَلٌ [cebel] vezninde) ve اَلْفَرِدُ [el-ferid] (كَتِفٌ [ketif] vezninde) ve اَلْفَرُدُ [el-ferud] (نَدُسٌ [nedus] vezninde) ve اَلْفُرُدُ [el-furud] (عُنُقٌ [‘unuk] vezninde) ve اَلْفَرْدَانُ [el-ferdân] (سَحْبَانُ [sahbân] vezninde) ve اَلْفَرِيدُ [el-ferîd] (حَلِيمٌ [halîm] vezninde) ve اَلْفَرُودُ [el-ferûd] (قَبُولٌ [kabûl] vezninde) Cümlesi yalnız, münferid ma’nâsınadır. Ve فَارِدٌ [fârid] Eşcâr-ı sâ’ireden başkaca alargada nâbit şecere ıtlâk olunur; yukâlu: شَجَرَةٌ فَارِدَةٌ أَيْ مُتَنَحِّيَةٌ يَعْنِي إِنْفَرَدَتْ عَنْ سَائِرِ الْأَشْجَارِ Ve sürüden başkaca olan âhûya ıtlâk olunur; yukâlu: ظَبْيَةٌ فَارِدٌ أَيْ مُنْفَرِدَةٌ عَنِ الْقَطِيعِ Ve فَارِدٌ [Fârid] bir mevzi’ adıdır. Ve be-gâyet ebyaz ve a’lâ olan şekere denir; yukâlu: سُكَّرٌ فَارِدٌ أَيْ أَجْوَدُ وَأَبْيَضُ Ve فَارِدٌ [Fârid] Necd bilâdında bir dağın adıdır.

iz. ar. cm: efrâd. 1. Bir mecmû‘un her bir teki: فرد آفریده ferd-i âferîde = şahs-ı mahlûk; efrâd-ı nâs; efrâd-ı beşer; هر فرد her ferd = herkes. 2. Çift olmayan adet, tek adet. 3. Bir tek beyt, müfret. ≡ cm. 1. Eşhâs: efrâd-ı ümmet. 2. Âdî şahıslar, sıra adamları, avâm; efrâd-ı askeriye = zâbit olmayanlar, neferât. ≡ sıf. 1. Tek, çift olmayan: aded-i fert; recebü’l-fert. 2. Eşi olmayan, bî-misil, bî-nazîr, ferîd: Cenâb-ı Hakk fert ve sameddir.

اَلْفَارِدُ [el-fârid] ve اَلْفَرْدُ [el-ferd] (سَرْدٌ [serd] vezninde ki zikr olundu). Ve اَلْفَرَدُ [el-fered] (جَبَلٌ [cebel] vezninde) ve اَلْفَرِدُ [el-ferid] (كَتِفٌ [ketif] vezninde) ve اَلْفَرُدُ [el-ferud] (نَدُسٌ [nedus] vezninde) ve اَلْفُرُدُ [el-furud] (عُنُقٌ [‘unuk] vezninde) ve اَلْفَرْدَانُ [el-ferdân] (سَحْبَانُ [sahbân] vezninde) ve اَلْفَرِيدُ [el-ferîd] (حَلِيمٌ [halîm] vezninde) ve اَلْفَرُودُ [el-ferûd] (قَبُولٌ [kabûl] vezninde) Cümlesi yalnız, münferid ma’nâsınadır. Ve فَارِدٌ [fârid] Eşcâr-ı sâ’ireden başkaca alargada nâbit şecere ıtlâk olunur; yukâlu: شَجَرَةٌ فَارِدَةٌ أَيْ مُتَنَحِّيَةٌ يَعْنِي إِنْفَرَدَتْ عَنْ سَائِرِ الْأَشْجَارِ Ve sürüden başkaca olan âhûya ıtlâk olunur; yukâlu: ظَبْيَةٌ فَارِدٌ أَيْ مُنْفَرِدَةٌ عَنِ الْقَطِيعِ Ve فَارِدٌ [Fârid] bir mevzi’ adıdır. Ve be-gâyet ebyaz ve a’lâ olan şekere denir; yukâlu: سُكَّرٌ فَارِدٌ أَيْ أَجْوَدُ وَأَبْيَضُ Ve فَارِدٌ [Fârid] Necd bilâdında bir dağın adıdır.

اَلْفَرْدُ [el-ferd] (fâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) نِصْفُ الزَّوْجِ [nisfu’z-zevc] ma’nâsınadır ki çiftin yarısı demektir, Türkîde tek ta’bîr olunur; yukâlu: هَذَا فُرَادَى نِصْفُ الزَّوْجِ Ve yalnız yegâne ve yek-dâne olan şey’e denir, müttehid ma’sâsına. Cem’i فِرَادٌ [firâd] gelir fâ’nın kesriyle; yukâlu: هَذَا شَيْءٌ فَرْدٌ أَيْ مُتَّحِدٌ Ve dünyâda misl ve nazîri olmayan kimseye denir, bî-hemtâ ma’nâsına. Cem’i أَفْرَادٌ [efrâd] ve فُرَادَى [furâdâ] gelir, سُكَارَى [sukârâ] vezninde ki bu gayr-i kıyâs üzeredir, gûyâ ki فَرْدَانِ lafzından cem’dir ve yukâlu: سَيْفٌ فَرْدٌ أَيْ لاَ نَظِيرَ لَهُ

(den) عن ayrılmak.

Tek, tekil, müfret, piştov, kişi, fert, birey. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; eş, bir, ikinin biri, şahış, iki eşten bir tanesi, kimse, ferdi, tek sayı, müfret (dilbilgisi), çift için tek,eş, çiftin teki, içine pirinç vb. koyulan hasır kap, eşsiz, benzersiz, biricik, tekil (dilbilgisi), sade vatandaş, yegane, tabanca, parçası tamamının ismi ile isimlendirilemeyen.

(a. s. c. : efrad) : 1) tek, yalnız olan şey, çift olmıyan, eşi bulunmıyan. 2) tek olan sayı.

Bireyleştirmek, bireyselleştirmek, tekleştirmek, uzaklaştırmak.

Mütercim der ki Âsitâne-i emn-âşiyâneye vürûdumuzdan çend rûz mürûrunda ecillâ-i kirâmdan bir zâtın ziyâretine varılıp meclisleri ‘ulemâ’ ile gâss olmakla meğer beynlerinde Beydâvî merhûmun sûre-i Bakara’da rü’yet bahsinde ve ذَلِكَ لِلْمُؤْمِنِينَ فِي الْآخِرَةِ وَالْأَفْرَادِ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ فِي بَعْضِ الْأَحْوَالِ فِي الدُّنْيَا 'ibâretinde vâki اَلْأَفْرَادِ mâddesinin istikşâfı mütedâvil imiş. Bi’d-defe’ât mu’âtât-i kûs-i mübâhasât vukû’undan sonra ke-mâ kâne müşkil olarak 'alâ-hâlihi kaldıkta bu fakîr sâhib-i meclisten ri’âyet-i edeble ba’de’l-istîzân bu makûle bast-ı lisân-ı beyân eyledi ki evvelâ Beydâvî hazretlerinin mutasavvife olduğu ‘indinizde mukarrer midir, değil midir diye su’âlimizi ba’de’t-tasdîk işbu أَفْرَادٌ [efrâd] ‘unvânı burada tasavvuf ıstılâhına mebnîdir dediğimizde beyne’l-ihcâf ve’l-ikbâl istikşâf sûreti ibrâz eylemeleriyle bu resme tafsîle ibtidâr olundu ki burada أَفْرَادٌ [efrâd]dan murâd Fahrü’l-enâm ‘aleyhi’s-salâtu ve’s-selâm hazretleridir, ekmel-i efrâd-ı nev’-i insânî olmakla ehad ve şef’ ve vitr-i ferdiyyetlerini câmi’dir. Kezâlik “أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللهُ نُورِي” hadîsi mûcibince evvel-i mahlûk ve “كُنْتُ نَبِيًّا وَآدَمُ بَيْنَ الْمَاءِ وَالطِّينِ” hadîsi muktezâsınca evvel-i enbiyâ’ ve ﴿وَلَكِنْ رَسُولَ اللهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّنَ﴾، الآية kerîmesi muktezâsınca hâtemiyyet-i ferdlerini câmi’dir ve “أُوتِيتُ جَوَامِعَ الْكَلِمِ” hadîsi işbu külliyyet ve cem’iyyete işârettir, ona mebnî lisân-ı hakîkatte zât-ı şerîflerine أَفْرَادٌ [efrâd] ta’bîr olunur. Beydâvî dahi ehl-i hakîkatten olmakla cevheren ve sîgaten أَفْرَادٌ [efrâd] ‘unvânıyla sebt eylemiştir diye takrîr eylediğimizde ta’bîrât-ı mezkûre sâmi’alarını kar’ eylemediğinden nâşî mahall-i beyân-ı iltimâslarında Şeyh-i Ekber kuddise sırruhu’l-enver hazretleri Fusûs’ta Fass-ı Muhammediyye’yi kelime-i ferdiyye ile tertîbleri ona işâret olup şürrâh dahi vech-i mezkûr üzere ma’a’z-ziyâde bast ve tafsîl eylemişlerdir dediğimizde derhâl Fusûs’u ve şürûhunu ihzâr ve mürâca’at ve vâkıf-ı keyfiyyet olduklarında sükût ile gûyâ ki şâbâş-ı mahmidet oldular. “Sâ’ib du çîz mî-şikend şân-ı şi’r-râ // Teslîm-i bî-vukûf u sukût-ı vukûf-mend.” İntehâ. Ve فَرْدٌ [ferd] Çehrede çene kemiklerinin birine ıtlâk olunur, ikisine فَرْدَانِ [ferdân] denir. Ve 'Araba mahsûs şol papuca ıtlâk olunur ki tasması kat kat dikilmeyip hemân yalın kat ve be-gâyet yufka ve nâzük ola. Kâle fi’n-Nihâye: وَفِي الْحَدِيثِ “جَاءَ رَجُلٌ يَشْكُو رَجُلاً مِنَ الْأَنْصَارِ شَجَّهُ فَقَالَ ||يَا خَيْرَ مَنْ يَمْشِي بِنَعْلٍ فَرْدِ|| أَوْهَبَهُ لِنَهْدَةٍ وَنَهْدِ|| لا تَسْبِيَنَّ سَلَبِي وجِلْدِي|| أَرَادَ النَّعْلَ الَّتِي هِيَ طَاقٌ وَاحِدٌ وَلَمْ تُخْصَفْ طَاقًا عَلَى طَاقٍ وَلَمْ تُطَارَقْ وَهُمْ يُمْدَحُونَ بِرِقَّةِ النِّعَالِ وَإِنَّمَا يَلْبَسُهَا مُلُوكُهُمْ وَسَادَتُهُمْ فَأَرَادَ يَا خَيْرَ الْأَكَابِرِ مِنَ الْعَرَبِ Ve فَرْدٌ [ferd] Yalnız şey’e denir, münferid ma’nâsına, ke-mâ se-yuzkeru. Ve ‘Arablar “Ben filâna yalnız olduklarımız hâlde buluştum” diyecek yerde لَقِيتُهُ فَرْدَيْنِ derler. Ve فَرْدٌ [Ferd] Bir mevzi’ adıdır. Ve esmâ-i ricâldendir: Ziyâd b. el-Ferd yâhûd İbn Ebi’l-Ferd ashâbdandır. Ve hafs el-Ferd el-Mısrî, Cebriyye tâ’ifesinden bir kimsedir. Ve فَرْدٌ [Ferd] 'Abdullâh b. Revâha hazretlerinin kılıcı ismidir.