اَلطُّرْفُ [et-turf] (tâ’nın zammıyla) طُرَافٌ [turâf] ve طَرِيفٌ [tarîf] lafzlarından cem’ olur.

s. 1. The eye. 2. The eyelid. 3. (astrol.) A name of the ninth mansion of the moon.

اَلطَّرَفُ [et-taref] (fethateynle) Cânib ve nâhiye ma’nâsınadır; yukâlu: كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ فِي طَرَفٍ أَيْ فِي نَاحِيَةٍ Ve bir bölük şey’e denir; yukâlu: طَرَفٌ مِنْهُ أَيْ طَائِفَةٌ Ve asîl ve kerîm adama denir; cem’i أَطْرَافٌ [atrâf]tır. Ve أَطْرَافُ الْبَدَنِ [atrâfu’l-beden] Ellere ve ayaklara ve başa ıtlâk olunur.

اَلطَّارِفُ [et-târif] ve اَلطَّرِيفُ [et-tarîf] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) ve اَلْمُطْرِفُ [el-mutrif] (مُحْسِنٌ [muhsin] vezninde) Bunlar da yeni nâ’il olunmuş mâla denir; yukâlu: مَالٌ طِرْفٌ وَطَارِفٌ وَمُطْرِفٌ أَيْ حَدِيثٌ مُسْتَحْدَثٌ Bunlar تَالِدٌ [tâlid] ve تَلِيدٌ [telîd] mukâbilleridir. Ve طَرِيفٌ [tarîf] Cedd-i a’lâsına vâsıta-i nesebi kesîr olan adama denir; yukâlu: هُوَ طَرِيفٌ أَيْ ضِدُّ الْقُعْدُدِ Ve garîb ve nâdir meyveye ve sâ’ir nesneye denir. Ve طَرِيفٌ [tarîf] Esâmîdendir: tarîf b. Mucâlid tâbi’î-i mevsûk, 'alâ-kavlin sahâbîdir. Ve tarîf b. Temîm el-'Anberî şu’arâdandır. Ve tarîf b. Şihâb muhaddisînden za’îfü’r-rivâyettir.

اَلطَّرَفاَنِ [et-tarefân] (tesniye bünyesiyle) İnsânın zeker ve lisânına ıtlâk olunur; ve minhu yukâlu: لاَ يَدْرِي أَيُّ طَرَفَيْهِ أَطْوَلُ أَيْ ذَكَرِهِ أَوْ لِسَانِهِ Ba’zılar dedi ki bunda طَرَفَيْنِ [tarefeyn]den murâd peder ve mâder soylarıdır. Ve atvel ve eşref ma’nâsınadır. Ve طَرَفَيْنِ [tarefeyn] ile fem ve mak’ad dahi irâde olunur; yukâlu: لاَ يَمْلِكُ فُلاَنٌ طَرَفَيْهِ أَيْ فَمَهُ وَاسْتَهُ إِذَا شَرِبَ الدَّوَاءَ أَوْ سَكِرَ Ve طَرَفٌ [taref] Masdar olur, nâka sâ’irlere karışmayıp başkaca etrâf-ı mer’âda otlamak ma’nâsınadır; yukâlu: طَرِفَتِ النَّاقَةُ طَرَفًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا رَعَتْ أَطْرَافَ الْمَرْعَى وَلَمْ تَخْتَلِطْ بِالنُّوقِ Ve طَرَفٌ [taref] Bir nesnenin ucuna ve gâyet ve müntehâsına denir; ve minhu’l-hadîsu: “كَانَ إِذَا اشْتَكَى أَحَدٌ مِنْ أَهْلِهِ لَمْ تَزَلِ الْبُرْمَةُ عَلَى النَّارِ حَتَّى يَأْتِيَ عَلَى أَحَدِ طَرَفَيْهِ” أَيْ الْبُرْءِ أَوِ الْمَوْتِ لِأَنَّهُمَا غَايَتَا أَمْرِ الْعَلِيلِ

iz. ar. 1. Meftûhu’r-râ (ra’nın fethasıyla olan) taraf’tan muhaffef olup bazen şiirde kullanılır. Madde-i ânifeye ba. 2. Bakış, nazar, nigâh: imâle-i tarf. 3. Göz ucu, kûşe-i çeşm. n.

(a. i.) : 1) bakış. 2) göz ucu.

(a. i. c. : etraf) : 1) yan, yön. 2) bölge, yer, memleket, ülke, kıt’a 3) [bir kimsenin] yanı. 4) tarafdarlık, sahip çıkma, koruma. 5) aralarında anlaşmazlık bulunan iki kişiden veya iki topluluktan her biri. Bî-taraf : tarafsız, hiç birtarafı tutmıyan.

iz. ar. cm: etraf. t: tarafeyn. 1. Yan, cihet, cânib, cihât-ı sittenin yani üst ve alt, ön ve arka, sağ ve sol gibi cihetlerin beheri: ön taraf, arka taraf, üst taraf, alt taraf, yan taraf, sağ taraf, sol taraf. 2. Yer, memleket, kıta, buk‘a, cihet: bazı cihetlerde yağmur yağdı; o tarafların meyvesi güzeldir. 3. İnd, nezd, yan, sûy: tarafınıza gönderdi. Tarafınızdan geldi, tarafımıza irsâli. 4. Taraftarlık, taraf-gîrlik, tesâhub, himâye: siz onun tarafını tutuyorsunuz, o sizden tarafa çıkıyor. 5. Fırka, aralarında muhâlefet bulunan aksâmın beheri: onlar iki taraf olmuşlar, birkaç tarafa ayrılmışlar. 6. Muhârebe ve muhâkeme ve mürâfaada yâhut güreş ve oyun gibi bir müsâbakada bulunan iki muhâlif şahıs veya hey’etin beheri, hasm, muhâsım: bir tarafın vekîli geldi öbür taraf daha vekîl göndermedi; tarafeyn huzûr-ı mahkemeye geldiler; tarafeynin murahhasları sulha karar verdiler; tarafeynin rızâsıyla.

اَلطَّرْفُ [et-tarf] (حَرْفٌ [harf] vezninde) Göze denir, عَيْنٌ [‘ayn] ma’nâsına. Ve bu fi’l-asl masdar olmakla vâhid ve cem’ olmağa salâhiyyeti için cem’lenmez. Ba’zılar ‘indinde طَرْفٌ [tarf] lafzı basarı câmi’ ism-i cins olmakla tesniye ve cem’lenmez, ‘alâ-kavlin أَطْرَافٌ [atrâf] üzere cem’lenir. Ve طَرْفٌ [tarf] Menâzil-i kamerden bir menzil ismidir. Ve o iki kevkebdir ki Esed sûretinin gözleri mesâbesindedir, onun için cebheden mukaddem tulû’ eder. Ve cebhe Esed sûretinin cebhesi yerindedir ki dört kevkebden 'ibârettir. Menzil-i mezbûr ehl-i takvîm beyninde طَرْفَةٌ [tarfet] ile müte’âreftir. Ve طَرْفٌ [tarf] El ile tabanca vurmak ma’nâsınadır; yukâlu: طَرَفَهُ طَرْفًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا لَطَمَهُ بِيَدِهِ Ve طَرْفٌ [tarf] Soyu pâk kişi-zâde adama denir; yukâlu: رَجُلٌ طَرْفٌ أَيْ كَرِيمٌ Ve her nesnenin gâyet ve müntehâsına denir; yukâlu: طَرْفُ الشَّيْءِ أَيْ مُنْتَهَاهُ Ve بَنُو طَرْفٍ [Benû tarf] Yemen’de bir kavm ve cemâ’attir. Ve طَرْفٌ [tarf] Sarf ve redd eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: طَرَفَهُ عَنْهُ طَرْفًا إِذَا صَرَفَهُ وَرَدَّهُ Ve göz kapağını yummak yâhûd kapaklarını oynatmak ma’nâsınadır; yukâlu: طَرَفَ بَصَرَهُ إِذَا أَطْبَقَ أَحَدَ جَفْنَيْهِ عَلَى الْآخَرِ أَوْ طَرَفَ بِعَيْنِهِ إِذَا حَرَّكَ جَفْنَيْهَا Ve tekûlu’l-'Arab: مَا بَقِيَتْ مِنْهُمْ عَيْنٌ تَطْرِفُ أَيْ مَاتُوا Ve bu kinâyedir. Ve göze bir nesne dokundurmakla yaşartmak ma’nâsınadır; yukâlu: طَرَفَ عَيْنَهُ إِذَا أَصَابَهَا بِشَيْءٍ فَدَمَعَتْ ve yukâlu: طُرِفَتْ عَيْنُهُ عَلَى الْمَجْهُولِ Şârih der ki mü’ellif bakmak ma’nâsından müsâmaha eyledi; yukâlu: طَرَفَتِ الْعَيْنُ إِذَا نَظَرَتْ Ve اَلطِّرْفُ [et-tirf] (tâ’nın kesriyle) Peder ve mâder taraflarından asîl ve kerîm olan dama denir; cem’i أَطْرَافٌ [atrâf] gelir; yukâlu: هُوَ طِرْفٌ أَيْ كَرِيمُ الطَّرَفَيْنِ Kezâlik iki baştan soy ve pâk-cins olan at ve sâ’ir hayvâna denir. Bunun cem’i طُرُوفٌ [turûf] gelir; yukâlu: فَرَسٌ طِرْفٌ وَخَيْلٌ طُرُوفٌ Ve hâssaten cinsi pâk küheylân ata denir, 'alâ-kavlin iki başı soy ata denir. Ve 'alâ-re’yin طِرْفٌ [tirf] erkek ata mahsûs vasf-ı hâstır, kısrağa ıtlâk olunmaz; cem’i طُرُوفٌ [turûf] ve أَطْرَافٌ [etrâf] gelir. Ve 'inde’l-ba’z طِرْفٌ [tirf] sâhibinin kısrağı dölünden yetiştirme olmayıp sonradan istitrâf ve istihdâs olunan ata denir; mü’ennesi طِرْفَةٌ [tirfet]tir. Ve طِرْفٌ [tirf] Henüz kapçığında olan nebât ve meyveye denir. Ve sonradan ve yeniden peydâ olunmuş mâla denir, ke-mâ se-yuzkeru; bunda tâ’nın zammıyla da lügattır. Ve şol kimseye denir ki bir adam ile ülfetten çabuk usanır olmakla şems-i 'asr gibi sohbet ve ülfette devâmı olmaya; yukâlu: فُلاَنٌ طِرْفٌ أَيْ لاَ يَثْبُتُ عَلَى صُحْبَةِ أَحَدٍ لِمَلَلِهِ Ve bir otlakta durmayıp otlaktan otlağa nakl eder olan erkek deveye denir; yukâlu: جَمَلٌ طِرْفٌ إِذَا كَانَ يَنْتَقِلُ مِنْ مَرْعًى إِلَى مَرْعًى Ve şerefî kadîm ve zâtî olmayıp hâdis ve 'arazî olan kimseye denir. Bu ma’nâda gûyâ ki كَتِفٌ [ketif] vezninde طَرِفٌ [tarif] lafzından muhaffeftir; yukâlu: رَجُلٌ طِرْفٌ فِي نَسَبِهِ أَيْ حَدِيثُ الشَّرَفِ Ve şol adama denir ki oynak gönüllü olmakla her gördüğü şey’e meyl ve ragbet edip kendisinin olmasını ârzû eder ola; yukâlu: رَجُلٌ طِرْفٌ أَيِ الرَّغِيبُ الْعَيْنِ لاَ يَرَى شَيْئًا إِلاَّ أَحَبَّ أَنْ يَكُونَ لَهُ Ve طِرْفُ الْحَدِيثِ [tirfu’l-hadîs] Şol hatuna denir ki hoş-sohbet ve şîrîn-zebân olmakla kelâmını işitenler bî-ihtiyâr âşüfte ve hâhiş-kâr olular; yukâlu: إِمْرَأَةٌ طِرْفُ الْحَدِيثِ أَيْ حَسَنَةُ الْحَدِيثِ يَسْتَطْرِفُهُ مَنْ سَمِعَهُ