اَلشَّافِرُ [eş-şâfir] Bu dahi fercin kenârına denir.

اَلصَّفْرُ [es-safr] (حَفْرٌ [hafr] vezninde) Bir adamın ‘illetinden nâşî karnında صُفَارٌ [sufâr] ya’nî sarı su müctemi’ olmak ma’nâsınadır; yukâlu: صُفِرَ الرَّجُلُ عَلَى بِنَاءِ الْمَجْهُولِ فَهُوَ مَصْفُورٌ إِذَا اجْتَمَعَ فِي بَطْنِهِ الصُّفَارُ

(a. i.) : 1) sarılık, sarı renk. 2) beniz solukluğu.

اَلصَّفَرُ [es-safer] (fethateynle) Bir 'illet adıdır ki insânın karnına 'ârız olup benzini keh-rübâ gibi sarartır. Ve صَفَرٌ [sâfer] Muharrem ayını safer ayına te’hîr eylemeğe denir. Câhiliyyet’te eşhür-i hurumdan olan muharrem ayında mübâdir oldukları harb ve gârâtı icrâ için tahrîmi safer ayına te’hîr ya’nî saferi muharreme bedel ederler idi. Ve minhu’l-hadîsu: “لاَ صَفَرَ” 'Alâ-kavlin hadîs-i mezkûrda menfî olan صَفَر [safer]den murâd 'illet-i merkûmedir ki gayre sârî zu’m ederler idi; وَالْمُرَادُ مِنَ الْحَدِيثِ قَوْلُهُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ “لاَ عَدْوَى وَلاَ هَامَةَ وَلاَ صَفَرَ” Ve صَفَرٌ [safer] 'Akl ve hûş ve 'akd ve cezm ve gönül ve kalb ve lübbü’l-kalb ma’nâlarınadır. Ve 'Arablar zu’münde bir yılan adıdır ki insânın karnında mütekevvin ve adlâ’a mültasık olup acıktıkta insânın içerisini kavrayıp ısırır. ‘Alâ-kavlin başka bir cânverdir ki kezâlik insânın cevfinde olup acıktıkta eyegü kemiklerinin iç taraflarını ısırır. İnsân acıktıkta içerisinin sızladığı gûyâ ki bundandır. Ve ‘alâ-re’yîn bir nev’ kurtçağızdır ki insânın karnında ‘ârız olur, صُفَارٌ [sufâr] dahi derler. Şârihin beyânına göre murâd solucanlar olacaktır ki süflâdan mündefî’ olurlar. Ve صَفَرٌ [safer] Açlığa denir, جُوعٌ [cû’] ma’nâsına. Ve şehr-i safer ma’rûftur ki muharrem ‘akibinde olan aydır. Ve bu munsarıftır ve ba’zen memnû’ olur, 'alemiyyet ve taglîb-i leyâlî i’tibârıyla te’nîs 'illetlerine mebnî cem’i أَصْفَارٌ [asfâr]dır. Şârih der ki şehr-i mezbûra صَفَرٌ [safer] tesmiyesi خُلُوٌّ [huluvv] ma’nâsındandır, zîrâ eşhür-i mezkûrda ehl-i Mekke etrâfa celb-i zehâyir için münteşir olup Mekke hâlî kalır idi. Ve صَفَرٌ [Safer] Melel dağlarından bir dağın adıdır. Ve صَفَرٌ [safer] ve صُفُورٌ [sufûr] Hâlî olmak ma’nâsınadır; yukâlu: صَفِرَ الْإِنَاءُ صَفَرًا وَصُفُورًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا خَلَا ve yukâlu: صَفِرَتْ وِطَابُ فُلاَنٍ إِذَا مَاتَ

iz. ar. Sene-i kameriye-i Arabiyyenin ikinci ayı: saferu’l-hayr.

(a. i.) : bakır, pirinç, tunç.

(a. i. c. : esfâr) : arabî aylarının ikincisi [yılbaşı Muharrem olmak îtibâ-riyle]

(a. i. c. : esfâr) : (bkz. : sefer).

(a. i. c. : asfâr) : sıfır, hiç. sıfr-ül-yed : eli boş; mahrum.

iz. ar. cm: asfâr. Kendiliğinden hiçe işaret olduğu halde, rakamların sağında yazıldıkta, onlara bir derece kazandırıp mesela bir on ve ikiyi yirmi eden işâret ki bir noktadan ibâret olup esâsen “ه” şeklinde idi.