اَلصَّبْرُ [es-sabr] (جَبْرٌ [cebr] vezninde) Bir kimseyi bir nesneden alıkomak ma’nâsınadır; yukâlu: صَبَرَ فُلاَنًا عَنْهُ صَبْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا حَبَسَهُ عَنْهُ

اَلصُّبْرُ [es-Subr] (sâd’ın zammıyla) gassân kabîlesinden bir batn ismidir. Ve صُبْرٌ [subr] ve صُبُرٌ [subur] (zammeteynle) Çakıl taşlı olan arza denir.

Sarısabır.

اَلصَّابِرُ [es-sâbir] ve اَلصَّبِيرُ [es-sabîr] ve اَلصَّبُورُ [es-sabûr] Musîbet ve hâdiseye ceza’ ve feryâd eylemeyip sâkin ve mütehammil olan adama denir. Ve صَابِرٌ [Sâbir] Esâmî-i ricâldendir. Ve صَبِيرٌ [sabîr] Kefîl ma’nâsınadır; yukâu: صَارَ صَبِيرًا لَهُ أَيْ كَفِيلاً Ve bir kavm ve cemâ’atin merci’-i umûr u mesâlihi olan re’îs ve pîşvâlarına ıtlâk olunur; yukâlu: هُوَ صَبِيرُهُمْ أَيْ مُقَدَّمُهُمْ فِي أُمُورِهِمْ Ve صَبِيرٌ [sabîr] Dağa ıtlâk olunur. Cem’i صُبَرَاءُ [suberâ’] gelir, كُرَمَاءُ [kuremâ’] vezninde. Ve صَبِيرٌ [sabîr] Beyâz sehâb pâresine denir, 'alâ-kavlin yufka sehâb üzere olan sık ve kesîf sehâba yâhûd birbiri üzere katlanmış sık sehâba yâhûd yürümeyip sükûnet üzere olan sehâb pâresine yâhûd mutlakan beyâz olan sehâba denir. Cem’i صُبُرٌ [subur] gelir zammeteynle. Ve صَبِيرٌ [sabîr] Şol yufka ekmeğe denir ki ekl olunacak ta’âmın altına bast ederler, kebâb altına bast ettikleri yufka gibi. 'Alâ-kavlin şol yufkaya denir ki üzerine düğünlerde aşçı ta’âm kotarıp herkesin önüne yâhûd eline verirler. ‘Arabların sahn ve tabakı olmamakla ta’âmı husûsan et makûlesini ekmek üzere vaz’ ederler. Ve صَبُورٌ [Sabûr] 'Usât-ı 'ibâd haklarında intikâmını ta’cîl eylemeyip belki fazlından ‘afv ile mu’âmele yâhûd te’hîr ve tevkîf eden Zât-ı ecell ü a’lânın ism-i şerîfidir ve minhu’l-hadîsu: “إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَالَ إِنِّي أَنَا الصَّبُورُ” أَيِ الْحَلِيمُ الَّذِي لاَ يُعَاجِلُ الْعُصَاةَ بِالنِّقْمَةِ بَلْ يَعْفُو أَيْ يُؤَخِّرُ Ve صَبُورٌ [Sâbûr] Nâfi’ b. Cebele’nin feresi ismidir.

iz. ar. 1. Başına gelen acıya karşı telaş ve me’yûsiyyet göstermeyip dayanma, tahammül, asıl tr. چیدام çıdam, fa. شكیب şekîb; sabr etmek = çıdamak. 2. Gelecek ve olacak bir şey için acele ve telaş göstermeyip bekleme: biraz sabr edin; sabredemiyorum; sabrım tükendi [her iki mana ile].

Don, buz.

Sabır, tahammül, sebat. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; kendine hakim olma, müsamaha, hoşgörü, dayanma, katlanma, çekme, ödağacı, huzur, kendini tutma, çıdam, sarısabır (zambakgillerden), dinginlik, metanet.

(a. i.) : 1) sabır. sabr-i cemîl : Allah’dan gelen bir acıya dayanma.

على sabretmek. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; عن sakınmak, dayanabilmek, على sabır göstermek, على tahammül etmek, على katlanmak, على dayanmak.

iz. ar. Usâresi (jocotora) müsta‘mel bir nebât ki en a‘lâsı Sukutra cezîresinde çıkar; sarı sabr, sabr-ı hablî, sabr-ı kınnî, صبر كبدى sabr-ı kebedî = envâı.