اَلصَّبْرُ [es-sabr] (جَبْرٌ [cebr] vezninde) Bir kimseyi bir nesneden alıkomak ma’nâsınadır; yukâlu: صَبَرَ فُلاَنًا عَنْهُ صَبْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا حَبَسَهُ عَنْهُ

اَلصُّبْرُ [es-Subr] (sâd’ın zammıyla) gassân kabîlesinden bir batn ismidir. Ve صُبْرٌ [subr] ve صُبُرٌ [subur] (zammeteynle) Çakıl taşlı olan arza denir.

Sarısabır.

اَلصَّابِرُ [es-sâbir] ve اَلصَّبِيرُ [es-sabîr] ve اَلصَّبُورُ [es-sabûr] Musîbet ve hâdiseye ceza’ ve feryâd eylemeyip sâkin ve mütehammil olan adama denir. Ve صَابِرٌ [Sâbir] Esâmî-i ricâldendir. Ve صَبِيرٌ [sabîr] Kefîl ma’nâsınadır; yukâu: صَارَ صَبِيرًا لَهُ أَيْ كَفِيلاً Ve bir kavm ve cemâ’atin merci’-i umûr u mesâlihi olan re’îs ve pîşvâlarına ıtlâk olunur; yukâlu: هُوَ صَبِيرُهُمْ أَيْ مُقَدَّمُهُمْ فِي أُمُورِهِمْ Ve صَبِيرٌ [sabîr] Dağa ıtlâk olunur. Cem’i صُبَرَاءُ [suberâ’] gelir, كُرَمَاءُ [kuremâ’] vezninde. Ve صَبِيرٌ [sabîr] Beyâz sehâb pâresine denir, 'alâ-kavlin yufka sehâb üzere olan sık ve kesîf sehâba yâhûd birbiri üzere katlanmış sık sehâba yâhûd yürümeyip sükûnet üzere olan sehâb pâresine yâhûd mutlakan beyâz olan sehâba denir. Cem’i صُبُرٌ [subur] gelir zammeteynle. Ve صَبِيرٌ [sabîr] Şol yufka ekmeğe denir ki ekl olunacak ta’âmın altına bast ederler, kebâb altına bast ettikleri yufka gibi. 'Alâ-kavlin şol yufkaya denir ki üzerine düğünlerde aşçı ta’âm kotarıp herkesin önüne yâhûd eline verirler. ‘Arabların sahn ve tabakı olmamakla ta’âmı husûsan et makûlesini ekmek üzere vaz’ ederler. Ve صَبُورٌ [Sabûr] 'Usât-ı 'ibâd haklarında intikâmını ta’cîl eylemeyip belki fazlından ‘afv ile mu’âmele yâhûd te’hîr ve tevkîf eden Zât-ı ecell ü a’lânın ism-i şerîfidir ve minhu’l-hadîsu: “إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَالَ إِنِّي أَنَا الصَّبُورُ” أَيِ الْحَلِيمُ الَّذِي لاَ يُعَاجِلُ الْعُصَاةَ بِالنِّقْمَةِ بَلْ يَعْفُو أَيْ يُؤَخِّرُ Ve صَبُورٌ [Sâbûr] Nâfi’ b. Cebele’nin feresi ismidir.

iz. ar. 1. Başına gelen acıya karşı telaş ve me’yûsiyyet göstermeyip dayanma, tahammül, asıl tr. چیدام çıdam, fa. شكیب şekîb; sabr etmek = çıdamak. 2. Gelecek ve olacak bir şey için acele ve telaş göstermeyip bekleme: biraz sabr edin; sabredemiyorum; sabrım tükendi [her iki mana ile].

Don, buz.

Konserve yapmak, sabrı tavsiye etmek, avundurmak, rahatlatmak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; konservelemek, sabırlı olmasını tavsiye etmek, dayanıklı yapmak, sabretmesini istemek, korunaklı hale getirmek, avutmak, mumyalamak, hububatı tartmadan yığmak, sabır etmesini istemek, hayvanı öldürmek için hapsetmek, balast aldırmak.

Sabır, tahammül, sebat. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; kendine hakim olma, müsamaha, hoşgörü, dayanma, katlanma, çekme, ödağacı, huzur, kendini tutma, çıdam, sarısabır (zambakgillerden), dinginlik, metanet.

على sabretmek. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; عن sakınmak, dayanabilmek, على sabır göstermek, على tahammül etmek, على katlanmak, على dayanmak.

iz. ar. Usâresi (jocotora) müsta‘mel bir nebât ki en a‘lâsı Sukutra cezîresinde çıkar; sarı sabr, sabr-ı hablî, sabr-ı kınnî, صبر كبدى sabr-ı kebedî = envâı.