اَلشُّكْرُ [eş-şukr] (şîn’in zammıyla) İhsânı bilip ve neşr eylemek ya’nî muhsin ve mün’imin tafaddül eylediği ni’met ve ihsânı ve kadr kıymetini bilip nâsa neşr ve i’âşe ve muhsin ve mün’imini medh ve senâ eylemekten 'ibârettir, كُفْرَانٌ [kufrân] mukâbilidir. 'İnde’l-ba’z شُكْرٌ [şukr] cevârihden hemân yede mahsûstur ve Hak ta’âlâ tarafından isti’mâl olundukta a’mâl-i hasene-i 'ibâda mücâzât irâde olunur. Ve شُكْرٌ [şukr] senâ-i cemîl ma’nâsına isti’mâl olunur.

vn. & s. A being drunk; drunkenness, intoxication.

اَلشَّكْرُ [eş-şekr] (şîn’in fethi ve kâf’ın sükûnuyla) 'Avretin fercine ‘alâ-kavlin fercinin lahmine denir; şîn’in kesriyle de lügattir. Ve cimâ’ ma’nâsınadır. Kâle’ş-şârih ve fi’n-Nihâye: “أَنَّهُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ نَهَى عَنْ شَكْرِ الْبَغِيِّ” اَلشَّكْرُ بِالْفَتْحِ اَلْفَرْجُ أَرَادَ مَا يُعْطَى عَلَى وَطْئِهَا Ve شَكْرٌ [Şekr] Serât arzında mütemekkin bir cemâ’atin pederi olan ve Vâlân b. 'Amr’ın lakabıdır. Ve Yemen’de bir dağın adıdır. Ve شَكْرٌ [şekr] Masdar olur, hurmâ ağacının diplerinden küçük fidanlar sürüp çıkmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَكَرَتِ النَّخْلَةُ شَكْرًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا نَبَتَ شَكِيرُهُ

اَلسُّكَّرُ [es-sukker] (sîn’in zammı ve kâf-ı müşeddedenin fethiyle) Ma’rûftur ki şeker-i Fârisî mu’arrebidir, lisânımızda dahi şeker ta’bîr olunur. Müfredi سُكَّرَةٌ [sukkeret]tir ki ahass olacaktır, bir pâresine ıtlâk olunur. Ve سُكَّرٌ [sukker] Bir nev’ tâze hurmâya ıtlâk olunur ki be-gâyet hoş ve lezîz olur. Ve bir gûne üzüm ismidir ki ona ba’zen مَرَقٌ [merak] dedikleri 'ârıza ki mezru’âta da 'ârız olur, isâbet eylemekle dâneleri dağılır. Envâ’ının nâzük ve atyebidir.

اَلسِّكْرُ [es-sikr] (sîn’in kesriyle) Ondan ismdir, nehrin önünü tutmağa denir. Ve su bendine denir; tekûlu: أُسْكُرِ النَّهْرَ بِالسِّكْرِ أَيِ الْمُسَنَّاةِ cem’i سُكُورٌ [sukûr] gelir. Mü’ellifin وَمَا سُدَّ بِهِ النَّهْرُ وَالْمُسَنَّاةُ kavlinde vâki’ مُسَنَّاةٌ kavl-i evvelden ahasstır.

اَلشَّكِيرُ [eş-şekîr] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) At kısmının yelesi diplerinde olan hurde tüye denir. Ve insânın yüzünün ve kafâsının kulağa ve boyuna doğru olan kıla denir. Ve hurde deveye denir. Ve kıl ve tüy ve kuş yeleklerinin ve otluğun diplerinde ve aralıklarında olan hurdesine denir. Ve solup kuruduktan sonra müceddeden henüz tâzelenen otluğa denir. Ve kurumuş nihâller aralığında olan ter ü tâze nihâle denir. Ve büyük ağaçların diplerinde biten fidana denir. Ve hâssaten hurmâ ağacının diplerinde özdekleri aşağısında biten filize ve fidana denir. Ve hurmâ ağacına ıtlâk olunur. Ve hurmâ dallarının diplerinde ve iri yapraklarının diplerinde biten hurde yaprağa denir. Ve tâze ağaç dalına denir. Ve ağacın kabuğuna denir. Mecmû’unun cem’i شُكُرٌ [şukur] gelir zammeteynle. Ve asmanın yere yatırıp başka yerden çıkardıkları koluna denir ki daldırma ta’bîr olunur. Bunların cümlesi bâb-ı if’âlden ve bâb-ı râbi’den ve ifti’âlden mutasarrıftır.

iz. ar. Şeker.

iz. ar. Sarhoşluk, mestlik: sekr veren şeylerin cümlesi haramdır.

اَلشَّكَرُ [eş-şeker] (fethateynle) Hayvânın memesi süt ile dolmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَكِرَتِ النَّاقَةُ شَكَرًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا امْتَلَأَ ضَرْعُهَا Ve davar semirmek ma’nâsınadır; yukâlu: شَكِرَتِ الدَّابَّةُ إِذَا سَمِنَتْ Ve bir adam civân-merdlik eylemek, 'âlâ-kavlin ba’de’l-buhl vergisi çok olmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَكِرَ فُلاَنٌ إِذَا سَخَا بِمَالِهِ أَوْ غَزُرَ عَطَاؤُهُ بَعْدَ بُخْلِهِ Ve ağacın dibinden hurde fidanlar ve filizler sürüp çıkmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَكِرَتِ الشَّجَرَةُ إِذَا خَرَجَ مِنْهَا الشَّكِيرُ

شُكَرُ [Şuker] (زُفَرُ [zufer] vezninde) Endelüs’te bir adanın adıdır.