(a. i.) : 1) kapama, tıkama; kapanma, tıkanma, engel olma. 2) mania, perde, (bkz. : haciz, hâil) 3) set, tümsek. 4) baraj, büğet. 5) rıhtım.

iz. ar. 1. Kapama, bağlama, tıkama, bir tarîk veya mecra içinde bir hâil çekip ihtilâtı men etme: yolu, su yolunu, gaz borusunu sedd etti; bahçe kapısını sedd edecek. 2. [masdariyyet manasını mutazammın olmaksızın] bir yol ve mecra vesâireyi kapayıp ihtilâtı kesen hâil: o yola bir sedd çekti. 3. Sath-ı umûmiden yüksek olan satıh: tarla, bahçe, seddi; sed sed bir bahçe. 4. Mürûr ve tecâvüzü men ile istihkâm yerini tutmak üzere boyuna çekilen muhkem duvar: sedd-i İskender; sedd-i çin. 5. Yağmur sularını zirâatte kullanmak maksadıyla biriktirmek üzere iki dağ arasına çekilen duvar: kavm-i Ad sedler ve bendlerle yağmur sularını biriktirirlerdi. 6. Derbent ve rıhtım duvarı: seddü’l-bahr. 7. mc. Hâil, mâni, engel: mesâvî-i ahlâka bir sedd çekmeli; ilm, fakra karşı bir sedd-i âhenîndir (demirden bir seddir).

اَلشَّدُّ [eş-şedd] (şîn’in fethiyle) Seğirtmek ma’nâsınadır ki seyrde şiddet etmekten 'ibârettir; yukâlu: شَدَّ الرَّجُلُ شَدًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا عَدَا Ve شَدُّالنَّهَارِ [şeddu’n-nehâr] Gündüzün irtifâ’ından ‘ibârettir ki kaba kuşluk olmaktır; yukâlu: شَدَّ النَّهَارُ إِذَا ارْتَفَعَ Şârih اَلنَّارُ nüshasını tahti’e eylemiştir. Vâkı’â cemî’-i ümmehâtta النَّهَارُ 'unvânıyla müsebbettir. Ve kâle fi’l-Esâs: أَتَانَا شَدُّ النَّهَارِ وَشَدُّ الضُّحَى وَهُوَ ارْتِفَاعُهُ Ve شَدٌّ [şedd] Bir nesneyi kavî ve muhkem kılmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَدَّ عَضُدَهُ أَيْ قَوَّاهُ Ve bir nesneyi muhkem bağlamak ma’nâsınadır. Asl ma’nâ-yı mevzû’un-leh budur, sâ’ir ma’ânî bundan me’hûzdur; yukâlu: شَدَّهُ إِذَا أَوْثَقَهُ يَعْنِي عَقَدَ قَوِيًّا

اَلسِّدُّ [es-sidd] (sîn’in kesriyle) Râst ve dürüst söze denir; yukâlu: كَلاَمٌ سِدٌّ أَيْ صَحِيحٌ

vulg ست set, s. (pl. سدود اسدە، اسداد،) Any construction built to obstruct a passage; as, a wall, dyke, fence, rampart, dam.

vn. A closing, barring, obstructing, barricading, obstruction.

اَلسَّدُّ [es-sedd] (sîn’in fethiyle) Islâh etmek; yukâlu: سَدَدْتُ الثُّلْمَةَ وَنَحْوَهَا أَسُدُّهَا سَدًّا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا أَصْلَحْتَهَا وَأَوْثَقْتَهَا Ve ثُلْمَةٌ [sulmet] sâ-i müsellesenin zammıyla gedik ma’nâsınadır. Ve سَدٌّ [sedd] 'Ayb ma’nâsına da gelir, عَمَي ['amâ] gibi ve صَمَمٌ [samem] ve بَكَمٌ [bekem] gibi ya’nî körlük ve sağırlık ve dilsizlik gibi.

اَلسُّدُّ [es-sudd] (sîn’in zammıyla) Dağ. Ve her mâni’ olan nesne, hâciz ma’nâsına.

اَلسُّدُّ [es-sudd] (sîn’in zammıyla) سِدَدَةٌ [sidedet]nin müfredi, mislu: جُحْر [cuhr] ve جِحَرَة [ciharet]. Ve جُحْرٌ [cuhr] deliğe derler, sûrâh ma’nâsına. Ve سُدٌّ [sudd] Bir nesneyi tutana derler; yukâlu: جَاءَنَا جَرَادٌ سُدٌّ أَيْ يَسُدُّ الْأُفْقَ مِنْ كَثْرَتِهِ Ve سَدٌّ [sedd] Kara buluta dahi derler.