اَلرَّبْضُ [er-rabd] (قَبْضٌ [kabd] vezninde) ve اَلرَّبْضَةُ [er-rabdat] (hâ’yla) ve اَلرُّبُوضُ [er-rubûd] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) Koyun ve keçi ve âhû makûlesi diz çöküp oturmak ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَتِ الشَّاةُ رَبْضًا وَرَبْضَةً وَرُبُوضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي مِثْلُ بَرَكَتِ الْإِبِلُ Ve minhu kavluhu 'aleyhi’s-selâm li’d-dahhâk ve kad be’asehu ilâ kavmihi Benî 'Âmir: hإِذَا أَتَيْتَهُمْ فَارْبِضْ فِي دَارِهِمْ ظَبْيًاh أَيْ أَقِمْ آمِنًا كَالظَّبْيِ فِي كِنَاسِهِ أَوْ لاَ تَأْمَنْهُمْ بَلْ كُنْ يَقِظًا مُتَوَحِّشًا فَإِنَّكَ بَيْنَ أَظْهُرِ الْكَفَرَةِ Ya’nî hadîs-i mezbûru iki vech-i mukâbil ile tefsîr eylediler. Vech-i evvel: “Yâ dahhâk, sen kavmine vardıkta âhû kendi yatağında ne gûne emîn ve fârigu’l-bâl ve müsterîh olursa sen dahi derûnuna aslâ endîşe ve hadşe getirmeyip öylece müsterîhü’l-bâl olasın.” Vech-i sânî: “Yâ dahhâk, sen kavmine vardıkta âhû kısmı ne gûne mütevahhiş ve mütebassır ve etrâfa çeşm ve gûş olurlar ise sen dahi öylece mütebassır ve müteyakkız olup gâfil olmayasın, zîrâ etrâfın bi’l-cümle küffâr olmakla sen kefere içre kalırsın.” Ve رَبْضٌ [rabd] ve رُبُوضٌ [rubûd] Sükûn ve istirâhat için bir kimseye yâ bir yere îvâ ve ilticâ eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَهُ رَبْضًا وَرُبُوضًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا آوَى إِلَيْهِ Ve koç kısmı koyunlara aşmaktan usanıp min-ba’d terk ve 'udûl eylemek, 'alâ-kavlin aşmaktan bî-tâb olup 'âciz olmak ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَ الْكَبْشُ عَنِ الْغَنَمِ رَبْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا تَرَكَ سِفَادَهَا وَعَدَلَ أَوْ عَجَزَ عَنْهُ Ve arslan şikârı üzere ve hasm hasmı üzere avrılıp çökmek ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَ الْأَسَدُ عَلَى فَرِيسَتِهِ وَالْقِرْنُ عَلَى قِرْنِهِ إِذَا بَرَكَ Ve gece karanusu birden basmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: رَبَضَ اللَّيْلُ إِذَا أَلْقَى بِنَفْسِهِ

اَلرِّبْضُ [er-ribd] (râ’nın kesriyle) Sığır sürüsüne denir, yatakta mecmû’u durup eğlendikleri hâlde. Ve bu mâdde hemân Kitâbü’l-Müzdevec sâhibinden menkûldür.

اَلرَّبْضُ [er-rabd] (قَبْضٌ [kabd] vezninde) ve اَلرَّبْضَةُ [er-rabdat] (hâ’yla) ve اَلرُّبُوضُ [er-rubûd] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) Koyun ve keçi ve âhû makûlesi diz çöküp oturmak ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَتِ الشَّاةُ رَبْضًا وَرَبْضَةً وَرُبُوضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي مِثْلُ بَرَكَتِ الْإِبِلُ Ve minhu kavluhu 'aleyhi’s-selâm li’d-dahhâk ve kad be’asehu ilâ kavmihi Benî 'Âmir: hإِذَا أَتَيْتَهُمْ فَارْبِضْ فِي دَارِهِمْ ظَبْيًاh أَيْ أَقِمْ آمِنًا كَالظَّبْيِ فِي كِنَاسِهِ أَوْ لاَ تَأْمَنْهُمْ بَلْ كُنْ يَقِظًا مُتَوَحِّشًا فَإِنَّكَ بَيْنَ أَظْهُرِ الْكَفَرَةِ Ya’nî hadîs-i mezbûru iki vech-i mukâbil ile tefsîr eylediler. Vech-i evvel: “Yâ dahhâk, sen kavmine vardıkta âhû kendi yatağında ne gûne emîn ve fârigu’l-bâl ve müsterîh olursa sen dahi derûnuna aslâ endîşe ve hadşe getirmeyip öylece müsterîhü’l-bâl olasın.” Vech-i sânî: “Yâ dahhâk, sen kavmine vardıkta âhû kısmı ne gûne mütevahhiş ve mütebassır ve etrâfa çeşm ve gûş olurlar ise sen dahi öylece mütebassır ve müteyakkız olup gâfil olmayasın, zîrâ etrâfın bi’l-cümle küffâr olmakla sen kefere içre kalırsın.” Ve رَبْضٌ [rabd] ve رُبُوضٌ [rubûd] Sükûn ve istirâhat için bir kimseye yâ bir yere îvâ ve ilticâ eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَهُ رَبْضًا وَرُبُوضًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا آوَى إِلَيْهِ Ve koç kısmı koyunlara aşmaktan usanıp min-ba’d terk ve 'udûl eylemek, 'alâ-kavlin aşmaktan bî-tâb olup 'âciz olmak ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَ الْكَبْشُ عَنِ الْغَنَمِ رَبْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا تَرَكَ سِفَادَهَا وَعَدَلَ أَوْ عَجَزَ عَنْهُ Ve arslan şikârı üzere ve hasm hasmı üzere avrılıp çökmek ma’nâsınadır; yukâlu: رَبَضَ الْأَسَدُ عَلَى فَرِيسَتِهِ وَالْقِرْنُ عَلَى قِرْنِهِ إِذَا بَرَكَ Ve gece karanusu birden basmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: رَبَضَ اللَّيْلُ إِذَا أَلْقَى بِنَفْسِهِ

vn. 1. A beast’s lying down; a lying, sitting, or kneeling down. 2. A remaining, dwelling in a place.

اَلرَّبَضُ [er-rebad] (fethateynle) Pâlân ipi. Ve bağırsak ki a’zâ-yı derûnîdendir.

اَلْأَرْبَاضُ [el-erbâd] (hemzenin fethiyle) Cem’i, pâlân ipleri ve bağırsaklar ma’nâsına. Ve رَبَضُ الْمَدِينَةِ [rebadu’l-medînet] Şehrin çevresi. Ve رَبَضُ الْغَنَمِ [rebadu’l-ganem] Koyun yatağı. Ve رَبَضُ الرَّجُلِ [rebadu’r-recul] Recülün ‘avreti, زَوْجَةٌ [zevcet] ma’nâsına. Ve her nesne ki ona rücû’ eder beytûtet mahallinde gerek ev gerek gayrı nesne. Bu sebebden insânın gıdâsına kifâyet edip sulbün ikâmet eden süte رَبَضٌ [rebad] dediler. Ve fi’l-meseli: “مِنْكُ رَبَضُكَ وَإِنْ كَانَ سَمَارًا” Ya’nî “Ehlin ve hademin sendendir her ne denli mukassır dahi olurlar ise.” Ve bu ‘Arabların “أَنْفُكَ مِنْكَ وَإِنْ كَانَ أَجْدَعَ” dedikleri gibidir. Ve سَمَارٌ [semâr] sîn’in fethiyle suyu çok olan süt ve أَجْدَعُ [ecda’] kesilmiş burun ma’nâsınadır. Ve رَبَضٌ [rebad] (fethateynle) Bir nesnenin etrâfı.

اَلرُّبْضُ [er-rubd] (râ’nın zammı ve bâ’nın sükûnuyla) Bir nesnenin ortası.