اَلْهَامَّةُ [el-hâmmet] (mîm’in teşdîdiyle) Mutlakan dâbbeye denir; cem’i هَوَامُّ [hevâmm] gelir, zikr olunduğu üzere دَبِيبٌ [debîb] ma’nâsına olan هَمٌّ [hemm] lafzındandır. Şârihin beyânına göre mahûf olan haşerât-ı arzda şâyi’ oldu, keler ve yılan ve 'akreb gibi, niteki سَامَّةٌ [sâmmet] ذَاتُ السَّمِّ[zâtu’s-semm] olanlara mahsûstur.

اَلْحُومَةُ [el-hûmet] (hâ’nın zammıyla) Billûra denir.

اَلْحُمَّةُ [el-hummet] (hâ’nın zammıyla) Mukadder ve makzî olan şey’e denir. Ve minhu حُمَّةُ الْفِرَاقِ تَقُولُ عَجِلَتْ بِنَا وَبِكُمْ حُمَّةُ الْفِرَاقِ أَيْ مَا قُدِّرَ مِنْهُ وَقُضِيَ Cem’i حُمَمٌ [humem] gelir, صُرَدٌ [surad] vezninde ve حِمَامٌ [himâm] gelir,جِبَالٌ [cibâl] vezninde. Şârih der ki burada حُمًّى [hummâ] kızgınlık ma’nâsından dahi mümkindir, hark ve muztarib eylediği için. Ve حُمَّةٌ [hummet] Bir gûne levn ismidir ki دُهْمَةٌ [duhmet] ile كُمْتَةٌ [kumtet] beyninde olup ve حُوَّةٌ [huvvet] dedikleri levnden dûn olur, ya’nî ne siyâh ve ne koyu kırmızı olur ki zeytûnî ta’bîr olunur, nisvân-ı a’râbın dudaklarının rengi gibi ve at kısmında kestane dorusu ta’bîr olunur; yukâlu: بِهِ حُمَّةٌ وَهِيَ بَيْنَ الدُّهْمَةِ وَالْكُمْتَةِ وَدُونَ الْحُوَّةِ Ve حُمَّةُ [hummet] Bir belde adıdır. Ve muhaffef olan حُمَةٌ [humet] lafzında lügattır ki ‘akrebin sokacak dikenine denir. Ve bir mevzi’ adıdır. Ve hummâ 'illetine denir; yukâlu: أَخَذَتْهُ الْحُمَّةُ أَيِ الْحُمَّى Ve تَحَمُّمٌ [tehammum] lafzından ism olur, siyâhlık ma’nâsına; yukâlu: بِهِ حُمَّةٌ أَيْ سَوَادٌ

اَلْحَمَّةُ [el-hammet] (hâ’nın kezâlik fethiyle) Vâhidi. Ve حَمٌّ [hamm] Eriyen yağa dahi derler. Ve حَمٌّ [hamm] Kuyruğu eritmeğe dahi derler; tekûlu: حَمَمْتُ الْأَلْيَةَ إِذَا أَذَبْتَهَا Ve حَمَّةٌ [hammet] Şol kaynar pınara dahi derler ki hastalar onunla şifâ taleb ederler. Ve fi’l-hadîsi: “اَلْعَالِمُ كَالْحَمَّةِ” Ve حَمٌّ [hamm] Kasd ma’nâsına da gelir; tekûlu: حَمَمْتُ حَمَّكَ أَيْ قَصَدْتُ قَصْدَكَ Ve حَمٌّ [hamm] Ta’cîl ma’nâsına da gelir, Ferrâ rivâyeti üzere; tekûlu: حَمَمْتُ ارْتِحَالَهُ إِذَا عَجَّلْتَهُ Ve حَمٌّ [hamm] Suyu ısıtmağa dahi derler; tekûlu: حَمَمْتُ الْمَاءَ إِذَا سَخَّنْتَهُ Ve كُلُّهُ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ Ve takdîr ma’nâsına da gelir; yukâlu: حُمَّ عَلَى الْبِنَاءِ لِلْمَجْهُولِ بِمَعْنَى قُدِّرَ Ve âteş kararmağa dahi derler; tekûlu: حَمِمَتِ الْجَمْرَةُ تَحَمُّ مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا صَارَتْ حُمَمَةً Ve حُمَمَةٌ [humemet] Kömüre derler. Ve su ıssı olmağa dahi derler; yukâlu: حَمَّ الْمَاءُ أَيْ صَارَ حَارًّا وَحُمَّ عَلَى الْبِنَاءِ لِلْمَجْهُولِ Ve مَحْمُومٌ [mahmûm] oldu ma’nâsına da gelir; tekûlu: حُمَّ الرَّجُلُ إِذَا صَارَ مَحْمُومًا Ve حَمٌّ [hamm] Hemm ma’nâsına da gelir; yukâlu: مَا لَهُ سَمٌّ وَلَا حَمٌّ غَيْرُكَ أَيْ مَا لَهُ هَمٌّ غَيْرُكَ Ve gâh olur sîn’in ve hâ’nın zammı ile dahi isti’mâl olunur. Ve حَمٌّ [hamm] (hâ’nın fethi ve zâmmı ile) بُدٌّ [budd] ma’nâsına da gelir; yukâlu: مَا لِي مِنْهُ حَمٌّ أَيْ بُدٌّ

اَلْحُمَّةُ [el-hummet] (hâ’nın zammı ile) Kara, sevâd ma’nâsına. Ve حُمَّةُ الْحَرِّ [hummetu’l-harr] Büyük ıssı, mu’zamu’l-harr ma’nâsına. Ve حُمَّةُ الْفِرَاقِ [hummetu’l-firâk] Firâktan takdîr olunan nesne. Asma’î eyitti: عَجِلَتْ بِنَا وَبِكُمْ حُمَّةُ الْفِرَاقِ derler, تَقْدِيرُ فِرَاقٍ ma’nâsına. Ve ammâ