vn. 1. A curbing or holding in a horse. 2. A restraining, controlling; restraint, control.

s. 1. An arbitrator, referee; also, an umpire. 2. A judge. 3. God the supreme Arbiter.

iz. ar. Tarafeynin fasl-ı dava için rızâlarıyla hâkim ittihâz ettikleri kimse: hakem nasbetmek; hakem komisyonu.

اَلْحُكْمُ [el-hukm] (hâ’nın zammıyla) Kazâ’ ma’nâsına ismdir, şu nesne şöyledir demekten ‘ibârettir;cem’i أَحْكَامٌ [ahkâm]dır. Ve حُكْمٌ [hukm] ve حُكُومَةٌ [hukûmet] Masdar olur, şu nesne şöyledir diye imzâ eylemek ve fasl-ı husûmetle kâdîlık eylemek ma’nâsına; yukâlu: حَكَمَ عَلَيْهِ بِالْأَمْرِ حُكْمًا وَحُكُومَةً مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا قَضَى عَلَيْهِ بِهِ وَكَذَلِكَ يُقَالُ حَكَمَ بَيْنَهُمْ إِذَا قَضَى وَفَصَلَ Ve bu men’ ma’nâsından me’hûzdur. Ve حُكُومَةٌ [hukûmet] İsm olur, أُحْكُومَةٌ [uhkûmet] gibi fasl-ı husûmet ma’nâsına.

is. ar. cm. fd: hikmet. bkz. حكمت hikmet.

iz. ar. cm. ahkâm. 1. Hâkimlik, hükûmet, âmiriyyet: filânın hükmü cârîdir; filânın hükmü altındadır. 2. Emir, irâde, kumanda: hükmetmek, hükmü geçmek; hükmü nâfiz olmak; filânın hükmüyle hareket ediyor. 3. Karar, bir dava veya meseleyi dinleyip iyice tahkîk ve muhâkeme ettikten sonra hâl ve faslı için verilen karâr-ı kat‘î ve netîce, îcâb-ı kânûnun takarrürü: hüküm vermek; mahkemenin hükmü; beş sene müddetle hapsine hükmolundu. 4. Kuvvet, ehemmiyet, nüfûz: onun hükmü bu kadar. 5. Te’sîr: harâret hükmünü icrâ ediyor; kışın hükmü geçti. 6. Menzile, mesâbe, makâm: kayınpeder dahi peder hükmündedir. 7. İktizâ, îcâb: kânûn hükmünce; kâide-i zarâfet hükmünce. || mc. Garip ve gülünç hükümler: ahkâm kurmak.

(a. i. hikmet’in c.) : hikmetler.

(a. i.) : 1) iki hasım tarafın, aralarındaki anlaşmazlığı halletmek üzere, hâkim olarak seçtikleri kimse. 2) futbol, güreş, boks ve şâir spor oyunlarını başından sonuna kadar idare eden kimse.

(a. i. c. : ahkâm) : hüküm, emir, * komuta.

اَلْحَكَمُ [el-hakem] (fethateynle) Bu dahi حَاكِمٌ [hâkim] ma’nâsınadır. Şârihin beyânına göre حَكَمٌ [hakem] حَاكِمٌ [hâkim]den eblagdırve müfred ve cem’e ıtlâk olunur. İntehâ. Ve tesniye sîgasıyla حَكَمَانِ [hakemân] zikr olundukta murâd ashâbdan Ebû Mûsâ el-Eş’arî ile 'Amr b. el-'Âs’dır ki İmâm bi’l-hakk 'Alî el-Murtadâ tarafından Ebû Mûsâ ve Mu’âviye cânibinden 'Amr ta’yîn olunmuşlar idi. Ve حَكَمٌ [hakem] Yaşlı, gün geçirmiş pîr adama ıtlâk olunur; yukâlu: رَجُلٌ حَكَمٌ أَيْ مُسِنٌّ Ve Yemen iklîminde bir ülkenin ismidir. Ve yirmi mikdâr sahâbe-i kirâm ve otuz kadar muhaddisîn ismleridir.