اَلْحَرْبُ [el-harb] Cenk. Mü’ennestir; yukâlu: وَقَعَتْ بَيْنَهُمْ حَرْبٌ Ba’zılar eyitti: Tasgîri حُرَيْبٌ [hureyb] gelir bilâ-tâ’, zîrâ aslında masdardır. Ve ba’zılar eyitti: حَرْبٌ [harb]in müzekker gelmesi dahi vardır. Ve 'adüvv ma’nâsına dahi gelir; yukâlu: أَنَا حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَنِي أَيْ عَدُوٌّ

اَلْحَرِبُ [el-harib] (hâ’nın fethi ve râ’nın kesriyle) ve اَلْمِحْرَابُ [el-mihrâb] (mîm’in kesri ve hâ’nın sükûnuyla) Gazaba gelici kimse; yukâlu: رَجُلٌ حَرِبٌ Ve مِحْرَابٌ [mihrâb] bundan me’hûzdur: مَا أَحْسَنَ الْمِحْرَابَ فِي مِحْرَابِهِ dedikleri kavlleri, ya’nî “Ne ‘aceb vâki’ oldu bunun gazabı onun gazabı mukâbilesinde.” Ve مِحْرَابٌ [mihrâb] Fevkânî olan eve de derler, غُرْفَةٌ [gurfet] ma’nâsına.

اَلْخَرْبُ [el-harb] (hâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Bu dahi iğne yurdusuna ve mak’ad deliğine denir. Ve خَرَبٌ [hareb] Masdar olur, bir kimsenin kulağı deliğine vurmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَهُ خَرَبًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي اِذَا ضَرَبَ خُرْبَتَهُ Ve bir nesneyi delmek yâhûd yarmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَ الشَّيْءَ اِذَا ثَقَبَهُ أَوْ شَقَّهُ Ve uğru olmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَ فُلاَنٌ اِذَا صَارَ لِصًّا Ve harâb eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَ الدَّارَ بِمَعْنَى خَرَّبَهَا Ve خَرَبٌ [hareb] Bir nesneyi hırsızlamak ma’nâsınadır; ke-mâ se-yuzkeru.

s. (pl. حروب) 1. War. 2. A battle, a combat.

اَلْهَارِبُ [el-hârib] (ism-i fâ’ildir) Firâr edici demektir. Bu münâsebetle sudan gelen davara ıtlâk olunur, 'âdetâ obaya yâhûd mer’âya doğru sür’at eylediklerine mebnî; niteki suya varana قَارِبٌ [kârib] ıtlâk olunur; ve minhu yekûlûne: “مَا لَهُ هَارِبٌ وَلاَ قَارِبٌ” أَيْ صَادِرٌ عَنِ الْمَاءِ وَلاَ وَارِدٌ Ya’nî “Filânın suya varıp gelen hayvânı yoktur ki!” Bir nesneye mâlik değildir demektir. Ve kâle ba’zuhum ma’nâhu: لَيْسَ أَحَدٌ يَهْرُبُ مِنْهُ وَلاَ أَحَدٌ يَقْرُبُ إِلَيْهِ Ya’nî “Kendiden havf edip tebâ’ud eden ve nef’ini me’mûlle tarafına mütekarrib olan kimsesi yoktur ki!” Elinden hayr u şerr gelmez, kat’â adamlıktan 'alâkası yoktur demektir. Ve bu nefy makâmına mahsûs olan ta’bîrâttandır.

اَلْخَرَبُ [el-hareb] (fethateynle) Toy kuşunun erkeğine denir. Ve atın böğründe ürperip kabaran tüylere ve kıllara denir; 'alâ-kavlin dirseğinin ortasında birbirine karışmış tüylere denir. Cem’i أَخْرَابٌ [ahrâb] gelir ve خِرَابٌ [hirâb] ve خِرْبَانٌ [hirbân] gelir hâ’ların kesriyle.

اَلْخَرْبُ [el-harb] (hâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Bu dahi iğne yurdusuna ve mak’ad deliğine denir. Ve خَرَبٌ [hareb] Masdar olur, bir kimsenin kulağı deliğine vurmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَهُ خَرَبًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي اِذَا ضَرَبَ خُرْبَتَهُ Ve bir nesneyi delmek yâhûd yarmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَ الشَّيْءَ اِذَا ثَقَبَهُ أَوْ شَقَّهُ Ve uğru olmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَ فُلاَنٌ اِذَا صَارَ لِصًّا Ve harâb eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: خَرَبَ الدَّارَ بِمَعْنَى خَرَّبَهَا Ve خَرَبٌ [hareb] Bir nesneyi hırsızlamak ma’nâsınadır; ke-mâ se-yuzkeru.

iz. ar. cm. hurûb. Kavga, cenk, muhârebe: harp etmek, harbe gitmek, harp zamanı.

اَلْحَرْبُ [el-harb] (ضَرْبٌ [darb] vezninde) Ma’rûftur ki cenk ve kıtâl ve kârzâr ma’nâsınadır. Ve bu mü’ennestir, مُقَاتَلَةٌ [mukâtelet] i’tibârıyla ve ba’zen müzekker olur قِتَالٌ [kitâl] i’tibârıyla. Cem’i حُرُوبٌ [hurûb] gelir; yukâlu: وَقَعَتْ بَيْنَهُمُ الْحَرْبُ أَيِ الْمُقَاتَلَةُ Ve حَرْبٌ [harb] Ceng-âver bahâdıra ıtlâk olunur ki mübâlagaten vasf-bi’l-masdar olur; yukâlu: رَجُلٌ حَرْبٌ أَيْ شَدِيدُ الْحَرْبِ شُجَاعٌ ve yukâlu: رَجُلٌ حَرْبٌ أَيْ عَدُوٌّ مُحَارِبٌ Ya’nî حَرْبٌ [harb] lafzı 'adüvv-i muhâribe de ıtlâk olunur, her ne kadar ceng-âver muhârib değil ise de, zîrâ muhârebe üzeredir. Bunda müzekker ve mü’ennesi ve müfred ve cem’i berâberdir, zîrâ fi’l-asl masdardır. Ve حَرْبٌ [harb] Esâmî-i ricâldendir. harb b. Umeyye b. 'Abduşems, kureşî-i Umevî’dir. Ve harb b. 'Abdullâh er-Râvendî, Mansûr-ı 'Abbâsî ser-'askeridir. Ve Vahşî b. harb ashâbdandır. Ve harb b. el-hâris tâbi’îndendir. Ve 'Alî ve Ahmed ve Mu’âviye ki evlâd-ı harb’dir ve harb b. 'Abdullâh ve harb b. kays ve harb b. hâlid ve harb b. Şeddâd ve harb b. Şureyh ve harb b. Zuheyr ve harb b. Ebi’l-'Âliye ve harb b. Sabîh ve harb b. Meymûn ki sâhibu’l-a’miyedir ki metrûkü’l-hadîstir ve harb b. Meymûn ki Ebu’l-hattâb’dır, cümlesi muhaddislerdir. أعْمِيَةٌ [a’miyet] مُلْبَسَاةٌ [mulbesât] ma’nâsınadır. Binâ’en’aleyh rivâyet eylediği ehâdîs ma’mûl-bihâ değildir. Ve zikr olunan harb b. Meymûn ile Ebû’l-hattâb harb b. Meymûn’u İmâm Buhârî ve Muslim, şahs-ı vâhid zann eylediler.

حُرَبُ [hureb] (زُفَرُ [zufer] vezninde) Mezhic kabîlesinin silsile-i nesebleri ricâlinden İbn Mazza’dır ve ferddir, ya’nî hem-nâmı yoktur.