ha. 1. Tenbîh ve ihtâr beyân eder: hâ! Bir daha yapma hâ! Ben öyle şey istemem, sakın gitme hâ! 2. Teşvîk ve ta’cîl için: ha! Yürüyün; ha! Bakalım: ha! Bre. 3. Suâl için: geldi ha? Öyle ha? 4. Sonradan hatıra gelen şey hakkında kullanılır: hâ! Size bir şey söyleyecektim; hâ! Sahîh öyle idi. 5. İşâret beyân eder, işte, na: hâ! Sizin aradığınız adam; hâ! Budur. 6. Taaccüp ve istiğrâb beyân eder: hâ! Ne güzel şey, ne büyük ağaç. Tasdîk için, evet:gelir misin? Hâ.

هَا [hâ] (kasr ile) Kelime-i tenbîhtir, onunla siyâk-ı kelâma âgâh olup nasb-ı zihn eylemek zımnında muhâtaba tenbîh ve te’kîd olunur. Ve gâh olur ki ism-i işâret olan ذَا ve ذِي kelimelerine dâhil olur هَذَا ve هَذِهِ ve هَاذَاكَ ve هَاذِيكَ gibi, ‘alâ-kavlin ذَا ba’îd ve هَذَا karîb olan müşârünileyhe mahsûstur; pes ذَا o recül ve هَذَا işte şu recül demek olur. Ve هَا lafzı müfred ve mü’ennesten kinâye olur; رَأَيْتُهَا gibi ki رَأَيْتُ مَرْأَةً sebkindedir. Ve bu zamîr-i mü’ennes olan hâ’ değildir.

اَلْهَاعُ [el-hâ’] هَائِعٌ [hâ’i’] maklûbudur, pek harîs adama denir; yukâlu: رَجُلٌ هَاعٌ أَيْ حَرِيصٌ

اَلْهَاعُ [el-hâ’] ve اَلْهَائِعُ [el-hâ’i’] Bu aslı üzeredir, evvelki maklûbdur, korkak olup za’îf ve nâ-tüvân olan adama denir; yukâlu: رَجُلٌ هَاعٌ لاَعٌ وَهَائِعٌ لاَئِعٌ أَيْ جَبَانٌ ضَعِيفٌ Ve هَاعٌ [hâ’] هَيْعَةٌ [hey’at] gibi za’îf kimsede olan sû’-i hırsa denir; yukâlu: فُلاَنٌ بِهِ هَيْعَةٌ وَهَاعٌ أَيْ سُوءُ الْحِرْصِ مَعَ ضَعْفٍ

اَلْحَاءُ [el-hâ’] (hâ-i mühmele ile ve elifin meddiyle) Hurûf-ı hecâdandır. Ve elifin kasrı dahi câ’izdir,

حَاءُ [hâ’] (elifin kezâlik meddiyle) Mezhic kabîlesinden bir cemâ’atin ismidir. Ve حَاءِ [hâ’i] (elifin meddi ve hemzenin kesr üzere binasıyla, iltikâ-i sâkineynden ötürü) Bir kelimedir ki onunla deve zecr olunur. Ve gâh elif-i maksûre ile dahi isti’mâl olunur. Ve kaçan tenkîr murâd edinsen münevven kılıp حَاءٍ وَعَاءٍ dersin Ebû Zeyd eyitti: Kaçan keçi da’vet olunsa hâssaten حَاحَيْتُ بِهَا حَيْحَاءً وَحَيْحَاةً derler. Sîbeveyhi eyitti: Bu kelimede elif yâ’ya tebdîl olundu, mâ-beynlerinde müşâbehet olduğu için, zîrâ حَاحَيْتُ savt-ı mezbûrdan binâ olunma fi’ldir, nitekim bir kimse kelâmında لَا yı çok tekellüm kılsa لَالَيْتَ dersin, لَا yı çok telaffuz ettin ma’nâsına. Sîbeveyhi eyitti: Bu فَاعَلْتُ bâbından olmadığına delîl اَلْحَيْحَاءُ ve اَلْعَيْعَاءُ dedikleridir fethle, nitekim اَلْحَاحَاتُ ve اَلْهَاهَاتُ dahi derler. Pes هَاهَيْتُ [hâheytu] ve حَاحَيْتُ [hâhaytu] ve عَاعَيْتُ ['â’aytu] دَعْدَعْتُ [da’da’tu] mecrâsına icrâ olundu, tasvît için oldukları cihetten ya’nî bâb-ı فَعْلَلَةٌ [fa’lelet]ten kılındı. Ve Ebû 'Amr eyitti: حَاحِ بِضَأْنِكَ ve حَاءِ بِضَأْنِكَ derler أُدْعُهَا ma’nâsına.