اَلْجَدَّةُ [el-ceddet] (cîm’in fethiyle) Zikr olunan جَدٌّ [cedd]in mü’ennesidir, ananın anasına ve babanın anasına denir. Ve bu جَدٌّ [cedd] ve جَدَّةٌ [ceddet] kelimeleri vech-i mesrûd üzere sıfatlardır, بَرٌّ [berr] kelimesi gibi.

اَلْجِدَّةُ [el-ciddet] (cîm’in kesriyle) Bu dahi sâhil-i nehre denir. Ve yerin yüzüne denir. Ve köpek boynuna geçirdikleri kılâdeye denir ki halta ta’bîr olunur. Ve جِدَّةٌ [ciddet] Masdar olur, yeni olmak ma’nâsına; yukâlu: جَدَّ الثَّوْبُ جِدَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا صَارَ جَدِيدًا Ve hırkaya da جِدَّةً [ciddet] ıtlâk olunur, ke-mâ se-yuzkeru.

Ve matlûb ‘unvânından gayrı mâl ve sâ’ir menâfi’ makûlesine mesned oldukta masdarı vâv’ın harekât-ı selâsıyla وُجْدٌ [vucd] ve عِدَةٌ ['idet] vezninde جِدَةٌ [cidet] olur, zengin olmak ma’nâsına; yukâlu: وَجَدَ الْمَالَ وَغَيْرَهُ وَجْدًا وَوُجْدًا وَوِجْدًا وَجِدَةً إِذَا اسْتَغْنَى Ve وَجْدٌ [vecd] (وَعْدٌ [va’d] vezninde) ve جِدَةٌ [cidet] (عِدَةٌ ['idet] vezninde) ve مَوْجِدَةٌ [mevcidet] (مَوْكِبَةٌ [mevkibet] vezninde) Dar olmak ma’nâsınadır; yukâlu: وَجَدَ عَلَيْهِ يَجِدُ بِكَسْرِ الْجِيمِ وِيَجُدُ بِضَمِّهَا وَجْدًا وَجِدَةً وَمَوْجِدَةً إِذَا غَضِبَ Mü’ellif, Basâ’ir’de وِجْدَانٌ [vicdân] lafzını dahi ba’zılardan hikâye eylemiştir. Ve وَجْدٌ [vecd] (وَعْدٌ [va’d] vezninde) 'Aşk ve muhabbet ma’nâsına mahsûstur; yukâlu: وَجَدَ بِهِ وَجْدًا إِذَا أَحَبَّهُ ve yukâlu: لَهُ بِهَا وَجْدٌ أَيْ مَحَبَّةٌ Ehl-i tarîkin ıstılâhlarından olan وَجْدٌ [vecd] bu ma’nâdandır. Kezâlik وَجْدٌ [vecd] mahzûn ve gam-nâk olmak ma’nâsınadır; lâkin bunda mâzî meksûrü’l-'ayn olur; yukâlu: وَجِدَ بِهِ وَجْدًا إِذَا حَزِنَ بِهِ “Bâ’” sebebiyyedir. Ve وَجْدٌ [vecd] (vâv’ın harekât-ı selâsıyla) Zenginlik, gınâ ma’nâsına ismdir; yukâlu: مَتَّعَهُ مِنْ وَجْدِهِ أَيْ مِنْ غِنَاهُ Ve وَجْدٌ [vecd] (harekât-ı selâsla) Su irkilecek yere denir. Cem’i وِجَادٌ [vicâd] gelir vâv’ın kesriyle

اَلْوَجْدُ [el-vecd] (vâv’ın fethi ve cîm’in sükûnuyla) ve اَلْجِدَةُ [el-cidet] (عِدَةٌ ['idet] vezninde) ve اَلْوُجْدُ [el-vucd] (vâv’ın zammıyla) ve اَلْوُجُودُ [el-vucûd] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve اَلْوِجْدَانُ [el-vicdân] (vâv’ın kesriyle) ve اَلْإِجْدَانُ [el-icdân] (vâv’ı hemzeye ibdâlle) Bulmak ma’nâsınadır ki Fârisîde yâften denir; yukâlu: وَجَدَ الْمَطْلُوبَ كَرَعَدَ وَوَجِدَ كَوَرِمَ يَجِدُهُ بِكَسْرِ الْجِيمِ وَيَجُدُهُ بِضَمِّ الْجِيمِ وَلاَ نَظِيرَ لَهَا يَعْنِي فِي الْمِثَالِ وَجْدًا وَجِدَةً وَوُجْدًا وَوُجُودًا وَوِجْدَانًا وَإِجْدَانًا إِذَا أَدْرَكَهُ

اَلْجِدَّةُ [el-ciddet] (cîm’in kesriyle) Bir nesne yeni olmak; yukâlu: جَدَّ الشَّيْءُ يَجِدُّ جِدَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي أَيْ صَارَ جَدِيدًا

اَلْجُدَّةُ [el-Cuddet] (cîm’in zammıyla) Bir şehrdir, deryâ kenârındadır. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Merkeb arkasında şol hatta derler ki merkebin kendi levnine muhâliftir. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Yola dahi derler, طَرِيقَةٌ [tarîkat] ma’nâsına.

اَلْجُدَدُ [el-cuded] (cîm’in zammı ve dâl-ı ûlânın fethiyle) جُدَّةٌ [cuddet]in cem’i, tarîkalar ma’nâsına. Kâlallâhu ta’âlâ: ﴿وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ﴾ (فاطر 27) Ya’nî şol yollar ki kimi ak ve kimi kırmızı olup vâki’ olduğu cibâlin rengine muhâlif olur. Ve جُدَّةُ [cuddet] Re’y ma’nâsına da gelir; yukâlu: رَكِبَ فُلَانٌ جُدَّةً مِنَ الْأَمْرِ إِذَا رَآى فِيهِ رَأْيًا

اَلْجُدَّةُ [el-Cuddet] (cîm’in zammıyla) Bir şehrdir, deryâ kenârındadır. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Merkeb arkasında şol hatta derler ki merkebin kendi levnine muhâliftir. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Yola dahi derler, طَرِيقَةٌ [tarîkat] ma’nâsına.