اَلْجَدَّةُ [el-ceddet] (cîm’in fethiyle) Zikr olunan جَدٌّ [cedd]in mü’ennesidir, ananın anasına ve babanın anasına denir. Ve bu جَدٌّ [cedd] ve جَدَّةٌ [ceddet] kelimeleri vech-i mesrûd üzere sıfatlardır, بَرٌّ [berr] kelimesi gibi.

اَلْجِدَّةُ [el-ciddet] (cîm’in kesriyle) Bu dahi sâhil-i nehre denir. Ve yerin yüzüne denir. Ve köpek boynuna geçirdikleri kılâdeye denir ki halta ta’bîr olunur. Ve جِدَّةٌ [ciddet] Masdar olur, yeni olmak ma’nâsına; yukâlu: جَدَّ الثَّوْبُ جِدَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا صَارَ جَدِيدًا Ve hırkaya da جِدَّةً [ciddet] ıtlâk olunur, ke-mâ se-yuzkeru.

Ve matlûb ‘unvânından gayrı mâl ve sâ’ir menâfi’ makûlesine mesned oldukta masdarı vâv’ın harekât-ı selâsıyla وُجْدٌ [vucd] ve عِدَةٌ ['idet] vezninde جِدَةٌ [cidet] olur, zengin olmak ma’nâsına; yukâlu: وَجَدَ الْمَالَ وَغَيْرَهُ وَجْدًا وَوُجْدًا وَوِجْدًا وَجِدَةً إِذَا اسْتَغْنَى Ve وَجْدٌ [vecd] (وَعْدٌ [va’d] vezninde) ve جِدَةٌ [cidet] (عِدَةٌ ['idet] vezninde) ve مَوْجِدَةٌ [mevcidet] (مَوْكِبَةٌ [mevkibet] vezninde) Dar olmak ma’nâsınadır; yukâlu: وَجَدَ عَلَيْهِ يَجِدُ بِكَسْرِ الْجِيمِ وِيَجُدُ بِضَمِّهَا وَجْدًا وَجِدَةً وَمَوْجِدَةً إِذَا غَضِبَ Mü’ellif, Basâ’ir’de وِجْدَانٌ [vicdân] lafzını dahi ba’zılardan hikâye eylemiştir. Ve وَجْدٌ [vecd] (وَعْدٌ [va’d] vezninde) 'Aşk ve muhabbet ma’nâsına mahsûstur; yukâlu: وَجَدَ بِهِ وَجْدًا إِذَا أَحَبَّهُ ve yukâlu: لَهُ بِهَا وَجْدٌ أَيْ مَحَبَّةٌ Ehl-i tarîkin ıstılâhlarından olan وَجْدٌ [vecd] bu ma’nâdandır. Kezâlik وَجْدٌ [vecd] mahzûn ve gam-nâk olmak ma’nâsınadır; lâkin bunda mâzî meksûrü’l-'ayn olur; yukâlu: وَجِدَ بِهِ وَجْدًا إِذَا حَزِنَ بِهِ “Bâ’” sebebiyyedir. Ve وَجْدٌ [vecd] (vâv’ın harekât-ı selâsıyla) Zenginlik, gınâ ma’nâsına ismdir; yukâlu: مَتَّعَهُ مِنْ وَجْدِهِ أَيْ مِنْ غِنَاهُ Ve وَجْدٌ [vecd] (harekât-ı selâsla) Su irkilecek yere denir. Cem’i وِجَادٌ [vicâd] gelir vâv’ın kesriyle

اَلْوَجْدُ [el-vecd] (vâv’ın fethi ve cîm’in sükûnuyla) ve اَلْجِدَةُ [el-cidet] (عِدَةٌ ['idet] vezninde) ve اَلْوُجْدُ [el-vucd] (vâv’ın zammıyla) ve اَلْوُجُودُ [el-vucûd] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve اَلْوِجْدَانُ [el-vicdân] (vâv’ın kesriyle) ve اَلْإِجْدَانُ [el-icdân] (vâv’ı hemzeye ibdâlle) Bulmak ma’nâsınadır ki Fârisîde yâften denir; yukâlu: وَجَدَ الْمَطْلُوبَ كَرَعَدَ وَوَجِدَ كَوَرِمَ يَجِدُهُ بِكَسْرِ الْجِيمِ وَيَجُدُهُ بِضَمِّ الْجِيمِ وَلاَ نَظِيرَ لَهَا يَعْنِي فِي الْمِثَالِ وَجْدًا وَجِدَةً وَوُجْدًا وَوُجُودًا وَوِجْدَانًا وَإِجْدَانًا إِذَا أَدْرَكَهُ

اَلْجُدَّةُ [el-cuddet] (cîm’in zammıyla) Bu dahi nehrin kıyısına denir. Ve Mekke’ye mücâvir bahrin hâssaten sâhili ismidir. Ve orada bi-‘aynihi bir mevzi’ adıdır ki hâlen kesr ile جِدَّةٌ [Ciddet] ta’bîr olunan benderdir. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Uzun uzadı tarîkaya denir. Şârih der ki cem’i جُدَدٌ [cuded] gelir, صُرَدٌ [surad] vezninde. Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ﴾ أَيْ طَرَائِقُ تُخَالِفُ لَوْنَ الْجَبَلِ Ve 'alâmet ve nişâna denir; tekûlu: عَرَفْتُ مِنْ جُدَّتِهِ أَيْ مِنْ عَلاَمَتِهِ Ve ba’zı hımârın sırtında olan şol hılkî çizgiye denir ki levnine muhâlif olur. Ve zikr olunan tarîka yâhûd çizgi ma’nâsından me’hûz olarak bir kimse hod-be-hod bir re’y edip ona ‘âmil olsa رَكِبَ فُلاَنٌ جُدَّةً مِنَ الْأَمْرِ derler. Ve bir mevzi’ adıdır. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Hırkaya ıtlâk olunur, kesr ile جِدَّةٌ [ciddet] gibi; yukâlu: مَا عَلَيْهِ جُدَّةٌ وَجِدَّةٌ أَيْ خِرْقَةٌ

اَلْجِدَّةُ [el-ciddet] (cîm’in kesriyle) Bir nesne yeni olmak; yukâlu: جَدَّ الشَّيْءُ يَجِدُّ جِدَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي أَيْ صَارَ جَدِيدًا

اَلْجُدَّةُ [el-Cuddet] (cîm’in zammıyla) Bir şehrdir, deryâ kenârındadır. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Merkeb arkasında şol hatta derler ki merkebin kendi levnine muhâliftir. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Yola dahi derler, طَرِيقَةٌ [tarîkat] ma’nâsına.

اَلْجُدَدُ [el-cuded] (cîm’in zammı ve dâl-ı ûlânın fethiyle) جُدَّةٌ [cuddet]in cem’i, tarîkalar ma’nâsına. Kâlallâhu ta’âlâ: ﴿وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ﴾ (فاطر 27) Ya’nî şol yollar ki kimi ak ve kimi kırmızı olup vâki’ olduğu cibâlin rengine muhâlif olur. Ve جُدَّةُ [cuddet] Re’y ma’nâsına da gelir; yukâlu: رَكِبَ فُلَانٌ جُدَّةً مِنَ الْأَمْرِ إِذَا رَآى فِيهِ رَأْيًا

اَلْجُدَّةُ [el-Cuddet] (cîm’in zammıyla) Bir şehrdir, deryâ kenârındadır. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Merkeb arkasında şol hatta derler ki merkebin kendi levnine muhâliftir. Ve جُدَّةٌ [cuddet] Yola dahi derler, طَرِيقَةٌ [tarîkat] ma’nâsına.