اَلشَّغْرُ [eş-şagr] (şîn’in fethi ve gayn’ın sükûnuyla) Köpek kısmı bir ayağını kaldırmak ma’nâsınadır, gerek tebevvül eylesin, gerek eylemesin, 'alâ-kavlin tebevvül için kaldırmağa mahsûstur; yukâlu: شَغَرَ الْكَلْبُ شَغْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا رَفَعَ إِحْدَى رِجْلَيْهِ بَالَ أَوْ لَمْ يَبُلْ أَوْ فَبَالَ Ve bir kimseyi bir mevzi’den ihrâc eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: شَغَرَ فُلاَنًا عَنِ الْأَرْضِ إِذَا أَخْرَجَهُ Ve mutlakan ba’îd olmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَغَرَ الرَّجُلُ إِذَا بَعُدَ Ve hâssaten bir belde emîr ve vâlî ve hâkim tarafından ba’îd olmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَغَرَ الْبَلَدُ إِذَا بَعُدَ مِنَ الْقَاضِي وَالسُّلْطَانِ Ve perâkende olmak ma’nâsınadır; yukâlu: شَغَرَ النَّاسُ إِذَا تَفَرَّقُوا Ve buğur başıyla çökmüş nâkanın memeleri tarafından altına altına vurmak ma’nâsınadır, tâ ki kaldırıp üzerine aşa; yukâlu: شَغَرَ الْفَحْلُ إِذَا ضَرَبَ بِرَأْسِهِ تَحْتَ النُّوقِ مِنْ قِبَلِ ضُرُوعِهَا فَيَرْفَعَهَا فَيَصْرَعَهَا Ve ‘Arabların شَغَرْتُ بِرِجْلِي فِي الْغَرِيبِ kavlleri ki عَلَوْتُ النَّاسَ بِحِفْظِهِ ma’nâsını irâde ederler, ma’nâ-yı evvelden me’hûzdur, “Garîblerin hıfz ve himâyeti sebebiyle ya’nî gurebâ’ zümresini muhâfaza için nâsa te’allî eyledim” demektir.

اَلصَّغِيرُ [es-sagîr] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) ve اَلصُّغَارُ [es-sugâr] (غُرَابٌ [gurâb] vezninde) ve اَلصُّغْرَانُ [es-sugrân] (سُلْطَانٌ [sultân] vezninde) Vasflardır, küçük şey’e denir. صَغِيرٌ [sagîr]in cem’i صِغَارٌ [sigâr] gelir ve صُغَرَاءُ [sugarâ’] gelir, كُرَمَاءُ [kuremâ’] vezninde ve مَصْغُورَاءُ [masgûrâ’] gelir, مَشْيُوخَاءُ [meşyûhâ’] vezninde.

s. (pl. ثغور) 1. A plant which is excellent fodder. 2. A gap, notch, opening, crack in a wall. 3. A pass, defile, road, gap, or ford in a frontier; especially in the frontier of Muslim or Ottoman territory, and subject to invasion by non-Muslim nations. 4. The mouth; or, the teeth; or, the front teeth; or, the two upper and two lower incisors. 5. A level, easy road.

s. pl. of ثغرە , q. v.

اَلثَّغْرُ [es-sagr] (sâ’nın fethi ve gayn’ın sükûnuyla) Ön dişi. Ve ثَغْرٌ [sagr] Ön dişi ufatmağa dahi derler; yukâlu: ثَغَرْتُهُ أَيْ كَسَرْتُ ثَغْرَهُ Ve kaçan ki sabînin ön dişleri düşse ثُغِرَ الصَّبِيُّ derler binâ-i mechûl üzere. Ve ثَغْرٌ [sagr] Gedik tutmağa dahi derler; yukâlu: ثَغَرْنَاهُمْ أَيْ سَدَدْنَا عَلَيْهِمْ ثُلْمَ الْجَبَلِ Ve ثُلْمٌ [sulm] sâ-i müsellesenin zammıyla gedikler demektir. Ve ثَغْرٌ [sagr] Korku mahalline dahi derler ki gerek sûr-ı beldede olsun gerek serhaddlerde olan derbendlerde olsun.

اَلثُّغَرُ [es-sugar] (sâ’nın zammı ve gayn’ın fethiyle) ثُغْرَةٌ [sugret]in cem’idir, gedikler ma’nâsına; yukâlu: هَذِهِ مَدِينَةٌ فِيهَا ثُغَرٌ وَثُلَمٌ