(a. i. c. : ebniye) : 1) yapı. 2) ev. 3) yapma, kurma.

(a. zf.) : -den dolayı, -den ötürü, -için; dayanarak, yapılarak.

iz. ar. [binâ’’dan imb.] Yapı yapmak sanatıyla geçinen adam, mi’mâr, kalfa. n.

iz. ar. cm. ebniyye. 1. Yapı yapma, te’sîs: bir büyük mektep binâ etti. 2. Dayama, isnâd, bir davayı veya meseleyi bir şeyin üzerine kondurma: bu davayı neye binâ ediyorsunuz? [bu iki manada masdariyeti muhâfaza eder.] 3. Yapı, mimarlık eseri olarak duvarcı ve dülger ma’rifetiyle vücûda gelmiş mesken vesâire, her nev’i eser-i mi’mâriye: güzel bir binâdır; kâr-gîr, ahşap binâ; ebniye-i âliye; ebniye-i emîriye. 4. d. Fiilin mana cihetince tenevvu’u, müteaddî ya lâzım yâhut mutâvaat vesâire olması. 5. bh. Sefâinin ahşap kısmı, teknesi; binâ emîni = sefâin teknelerinin inşaatına nezâret eden memur.

اَلْبَنْيُ [el-beny] (bâ’nın fethi ve nûn’un sükûnuyla) ve اَلْبِنَاءُ [el-binâ’] (bâ’nın kesriyle) ve اَلْبُنْيَانُ [el-bunyân] (bâ’nın zammıyla) ve اَلْبِنْيَةُ [el-binyet] (bâ’nın kesriyle) ve اَلْبِنَايَةُ [el-binâyet] (كِتَابَةٌ [kitâbet] vezninde) Yapı yapmak ma’nâsınadır; yukâlu: بَنَى الْبَيْتَ بَنْيًا وَبِنَاءً وَبُنْيَانًا وَبِنْيَةً وَبِنَايَةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي نَقِيضُ هَدَمَ Ve binâ’ yapılmış yapıya denir; cem’i أَبْنِيَةٌ [ebniyet] ve cem’ü’l-cem’i أَبْنِيَاتٌ [ebniyât] gelir; yukâlu: بَنَى بِنَاءً حَسَنًا أَيْ مَبْنِيًّا Ve بِنَاءُ الْكَلِمَةِ [binâ’u’l-kelimet] Nahviyyûn 'indinde binâ-i kelimenin âhiri lâ li-'âmil sükûn ve harekeden darb-ı vâhid ya’nî hâlet-i vâhide üzere lâzım ve sâbit olmaktan ‘ibârettir; mukâbiline إِعْرَابٌ [i’râb] ıtlâk olunur. Ve بِنَاءٌ [binâ’] Bir adama iyilik ve ihsân eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بَنَى الرَّجُلَ إِذَا اصْطَنَعَهُ Ve zevce ile zifâf eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بَنَى عَلَى أَهْلِهِ وَبِأَهْلِهِ إِذَا زَفَّهَا Şârih der ki 'âdet-i 'Arab budur ki dâmâd ‘arûsa dâhil olacağı gece cibinlik tarzında bir serâ-perde kurulup onun içinde duhûl eder, bu münâsebetle zifâftan ve cimâ’dan kinâye ederler. Ve بِنَاءٌ [binâ’] Vücûdu semirip kuvvetlendirmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بَنَى الطَّعَامُ بَدَنَهُ أَيْ سَمَّنَهُ وَلَحْمَهُ أَنْبَتَهُ Ve yayın bağrı kirişe pek yakın muttasıl derecesinde olmak ma’nâsınadır; yukâlu: بَنَتِ الْقَوْسُ عَلَى وَتَرِهَا إِذَا لَصِقَتْ

اَلْبِنَاءُ [el-binâ’] (bâ’nın kesri ve elifin meddiyle) Kezâlik yapı yapmak; yukâlu: بَنَى فُلَانٌ بَيْتًا Ve بِنَاءٌ [binâ’] Bir kimse ehlinin üzerine dâhil olmağa dahi derler; tekûlu: بَنَى عَلَى أَهْلِهِ بِنَاءً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي فِيهِمَا إِذَا رَفَعَهَا وَالْعَامَّةُ تَقُولُ بَنَى بِأَهْلِهِ وَهُوَ خَطَأٌ Ve bunun aslı budur ki ehline dâhil olan kimse duhûl gecesinde bir kubbe darb eder cibinlik gibi meselâ,ona binâ’en her ehline dâhil olan kimseye بَانِي [bânî] derler.