ad. Dörtten sonra gelen adet, hamse, penç, 5: beş tane, beş kişi; on beş, yirmi beş, yüz beş

ad. Dörtten sonra gelen adet, hamse, penç, 5: beş tane, beş kişi; on beş, yirmi beş, yüz beş

d. Bâ-i mazmûme ile başlar, bâzı Türkçe sıfatların başına girip, te’kîd ve mübalağa beyân eder: بس بتون büs-bütün (بسبتون büsbütün)

اَلْبَسُّ [el-bess] (bâ’nın fethi ve sîn’in sükûnuyla) Davarı âheste sürmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَسَّ الْإِبِلَ بَسًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا سَاقَهَا سَوْقًا لَيِّنًا Ve بَسِيسَةٌ [besîset] dedikleri ta’âm edinmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَسَّ الرَّجُلُ إِذَا اتَّخَذَ الْبَسِيسَةَ Ve bes bes diye deve kısmını âzâr ile teskîn eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: بَسَّ الرَّجُلُ إِذَا زَجَرَ الْإِبِلَ بِبَسْ بَسْ Ve mevâşîyi etrâf ve eknâfa perâkende ve irsâl eylemek ma’nâsınadır ki ra’y için ederler; yukâlu: بَسَّ الْمَالَ إِذَا أَرْسَلَهَا فِي الْبِلاَدِ وَفَرَّقَهَا Ve taleb eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: بَسَّهُ إِذَا طَلَبَهُ Ve cehd ve tâkat ma’nâsınadır; yukâlu: جَاءَ بِهِ مِنْ بَسِّهِ أَيْ مِنْ جَهْدِهِ Ve yekûlûne جَاءَ بِهِ مِنْ حَسِّهِ وَبَسِّهِ مُثَلَّثَيِ الْأَوَّلِ Ya’nî hâ’nın ve bâ’nın harekât-ı selâsıyla أَيْ مِنْ جَهْدِهِ وَطَاقَتِهِ Ya’nî “Filân şey’i meblag-ı kudretinden getirdi ki gücü ancak ona yetişti.” Ve tekûlu: لَأَطْلُبَنَّهُ مِنْ حَسِّي وَبَسِّي أَيْ مِنْ جَهْدِي وَطَاقَتِي Ya’nî “Kudretim yetiştiği kadar elbette onu taleb ederim.” Ve بَسٌّ [bess] Ehlî olan kediye denir ki yaban kedisine denmez; 'âmme bâ’nın kesriyle telaffuz eder. Müfredi بَسَّةٌ [besset]tir. Ve بَسُّ [bessu] (bâ’nın fethi ve sîn-i müşeddedenin zammıyla) حَسْبُ [hasbu] ma’nâsınadır ki yetişir ve kifâyet eder demektir. 'Alâ-kavlin bu lügat-ı müsterziledir; yukâlu: أَعْطَاهُ حَتَّى قَالَ بَسُّ أَيْ حَسْبُ Şârih der ki lafz-ı Fârisî olan “bes” kelimesinden me’hûzdur. Ve بَسٌّ [Bess] himyer’den bir batn adıdır; kâdî-i Mısr olan Ebû Mihcen Tevbe b. en-Nemir el-Bessî ondandır. Ve بَسٌّ [bess] Bir adamın bir mikdâr mâlı gitmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَسَّ فِي مَالِهِ بَسًّا إِذَا ذَهَبَ شَيْءٌ مِنْ مَالِهِ Ve bir nesneyi rîze rîze hurd haşhâş eylemek ma’nâsınadır; ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا﴾ أَيْ فُتِّتَتْ فَصَارَتْ أَرْضًا

بُسٌّ [Buss] (bâ’nın zammı ve sîn’in teşdîdiyle) zâtu ‘İrk nâm mahalde bir dağın adıdır. Ve Benû Nasr b. Mu’âviye’ye mahsûs bir arzın ismidir. Ve gatafân kabîlesine mahsûs bir beyt ismidir ki Ka’be’ye nazîr olmak için binâ eylediler. Kabîle-i mezbûre ahâlîsinden zâlim b. Es’ad nâm kimse kureyş’in Ka’be-i mükerreme’yi tavâf ve Safâ ve Merve beynini sa’y ettiklerini göricek Ka’be’nin tûl ve ‘arzını ba’de’l-misâha Safâ ve Merve’den birer hacer alıp rücû’ eyledi. Kabîlesine geldikte o misâha üzere bir beyt binâ ve Safâ ve Merve nâmıyla o iki haceri vaz’ eyleyip min-ba’d kabîlesi ahâlîsi Ka’be’ye gitmeyip beyt-i mezbûru tavâf eder oldular. Zuheyr b. Cenâb el-Kelbî nâm kimse, mezbûrun bu vaz’ına tahammül edemeyip bir gün 'ale’l-gaflet şeb-hûn ve kendisini katl ve beyt-i mersûmu hedm eyledi.

اَلْبَسُّ [el-bess] (bâ’nın fethi ve sîn’in teşdîdiyle) Deveyi âheste sürmektir; yukâlu: بَسَسْتُ الْإِبِلَ أَبُسُّهَا بَسًّا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ Ve بَسٌّ [bess] İrsâl etmeğe de derler; yukâlu: بَسَّ عَقَارِبَهُ إِذَا أَرْسَلَ نَمَائِمَهُ وَآذَاهُ Ve بَسٌّ [bess] Perâkende kılmağa dahi derler; yukâlu: بَسَسْتُ الْمَالَ فِي الْبِلَادِ فَانْبَسَّ إِذَا أَرْسَلْتَهُ فَتَفَرَّقَ فِيهَا Ve بَسٌّ [bess] بَسِيسَةٌ [besîset] kılmağa dahi derler. Ve بَسِيسَةٌ [besîset]nı tefsîri bunun 'akabince zikr olunandır.