بَذَّرٌ [Bezzer] (bâ’nın ve zâl’ın fethiyle ve teşdîdiyle) Bir suyun ismidir, nitekim şâ’irin bu şi’rinde vâki’ olmuştur: “سَقَى اللهُ أَمْوَاهًا عَرَفْتُ مَكَانَهَا || جُرَابًا وَمَلْكُومًا وَبَذَّرَ وَالْغَمَرَ” ki bunlar cümle Mekke-i müşerrefenin kuyularının ismidir, haresehallâhu ta’âlâ.

اَلْبُذُرُ [el-buzur] (zammeteynle) Cem’i; yukâlu: قَوْمٌ بُذُرٌ كَمَا يُقَالُ صَبُورٌ وَصُبُرُ

iz. ar. cm.: büzûr. 1. Tohum, ekilecek tane. 2. Keten tohumu: bezir yağı. 3. Keten tohumu yağı: bezir isi mürekkep.

اَلْبَذْرُ [el-bezr] (bâ’nın fethi ve zâl-ı mu’cemenin sükûnuyla) Tohum ve tohumu ekmeğe dahi derler; yukâlu: بَذَرْتُ الْبَذْرَ أَيْ زَرَعْتُهُمِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ Ve بَذْرٌ [bezr] Her cânibe dağılmak mahallinde dahi isti’mâl olunur; yukâlu: تَفَرَّقَتْ إِبِلُهُ شَذْرَ بَذْرَ إِذَا تَفَرَّقَتْ فِي كُلِّ وَجْهٍ Ve شَذْرٌ [şezr] dahi şîn-i mu’cemenin fethiyle ve zâl-ı mu’cemenin sükûnuyla kezâlik dağılmak ma’nâsına. Ve شَذْرٌ [şezr] inci dânesine ıtlâk olunur, بَذْرٌ [bezr] tohum dânesine ıtlâk olunduğu gibi, gâlibâ dağılmak ma’nâsına bunlardan intikâl olunur. Ve بَذْرٌ [bezr] İtbâ’ tarîkiyle dahi isti’mâl olunur. Ferrâ eyitti: كَثِيرٌ بَذِيرٌ derler, بَثِيرٌ [besîr] dedikleri gibi, yâ lügat ola yâhûd لُثْغَةٌ [lusgat] ola. Ve لُثْغَةٌ [lusgat] lâm’ın zammı ve sâ-i müsellesenin sükûnuyla ve gayn-ı mu’ceme ile dil peltek olmak ma’nâsına.

اَلْبَذَرُ [el-bezer] (fethateynle) Zikr olunan تَبْذِيرٌ [tebzîr]den me’hûzdur, شَذَرَ [şezere] kelimesine mürekkeben isti’mâl olunur ki o dahi teferruk ma’nâsından masûgdur, müteferrik ma’nâsına müsta’mellerdir; yukâlu: تَفَرَّقُوا شَذَرَ بَذَرَ أَيْ فِي كُلِّ وَجْهٍ يَعْنِي مُتَفَرِّقِينَ فِي كُلِّ جِهَةٍ Ve terkîb-i mezbûr hâl mevki’indedir ve cüz’eyni mebnîdir, zîrâ cüz’-i sânî harf-i 'atf-ı takdîrîyi mutazammındır. Ve bunlarda şîn’in ve bâ’nın kesriyle de zebân-zeddir. Ve terkîb merkûm ve وَقَعُوا حَيْصَ بَيْصَ Ve لَقِيتُهُ كَفَّةَ كَفَّةَ وَصَحْرَةَ بَحْرَةَ ve تَفَرَّقُوا شَغَرَ بَغَرَ terkîbleri zikr olunan vech üzeredirler ve gâhca bâ’yı mîm’e ibdâlle شَذَرَ مَذَرَ dahi derler.

(a. i. c. : büzûr) : tohum, ekilecek tane.

(a. s.) : geveze.

(a. i.) : gevezelik.

(a. i.) : tohum, ekilecek tane. (bkz. : bezr).

اَلْبَزْرُ [el-bezr] (bâ’nın fethi ve zâ-yı mu’cemenin sükûnuyla) Mutlakâ yere ekilecek nebâtın tohumuna denir ki murâd bukûl ve reyâhîn tohumu olacaktır, niteki بَذْرٌ [bezr] mâddesinde beyân olundu. Cem’i بُزُورٌ [buzûr] gelir. Ve بَزْرٌ [bezr] Tencere havâyicine denir, biber ve nohud ve kemmûn ve sâ’ir gibi, تَابَلٌ [tâbel] ma’nâsına. Bunun cem’i أَبْزَارٌ [ebzâr] ve أَبَازِيرُ [ebâzîr] gelir, zâhiren cem’ü’l-cem’dir. Ve bu iki ma’nâda bâ’nın kesriyle de lügattir, pes feth efsahtır. Ve بَزْرٌ [bezr] Velede ıtlâk olunur; yukâlu: مَا أَكْثَرَ بَزْرَهُ أَيْ وَلَدَهُ Ve burundan akan sümüğe denir, مُخَاطٌ [muhât] ma’nâsına. Ve بَزْرٌ [bezr] Masdar olur, vurmak ma’nâsına; yukâlu: بَزَرَهُ بَزْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا ضَرَبَهُ Ve tohum ekmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَزَرَ الْبُذُورَ بِمَعْنَى بَذَرَهَا Ve sümkürmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَزَرَ الرَّجُلُ إِذَا امْتَخَطَ Ve doldurmak ma’nâsınadır; yukâlu: بَزَرَ الْإِنَاءَ إِذَا مَلَأَهُ Ve tencereye havâyic komak ma’nâsınadır; yukâlu: بَزَرَ الْقِدْرَ إِذَا أَلْقَى الْأَبْزَارَ فِيهَا