(a. i. c. : ebvâb) : 1) kapı.

(f. s.) : lâyık, uygun; elverişli; Hayır, uğur.

(f. i.) : 1) baba, ata. 2) manevî önder; şeyh.

iz. ar. cm. ebvâb. 1. Kapı, medhâl: bâb-ı merhamet açıktır. من الباب الى المحراب mine’l-bâb ile’l-mihrâb = kapıdan mihrâba kadar, cümlesi. 2. Dergâh, derbâr, merci’-i umûmî olan büyük kapı: bâb-ı devlet; cümlenin başı bu bâba bağlıdır. 3. Büyük dâire, kapı: باب عالى Bâb-ı Âlî = Sadâret-i Uzmâ ve Dîvân-ı Hümâyûn ile Dâhiliye ve Hâriciye nezâretlerini ve Şûrâ-yı Devlet’i hâvî dâire-i âliye, Paşa Kapısı; Bâb-ı Meşîhat. Bâb-ı Fetvâ = meşîhat-i İslâmiye dâiresi, şeyhülislâm kapısı; Bâb-ı Seraskerî = dâire-i askeriye, Serasker kapısı. 4. Bir kitabın münkasim bulunduğu aksâmın beheri, ki taksîmâtın en büyüğü olup, ekseriya her bâb birkaç fasla münkasemdir: bâb-ı evvel, bâb-ı sânî. 5. Ef’âl-i Arabiyenin suver-i tasrîfiyesinden beheri: birinci, dördüncü bâb; افعال if’âl, تفعل tefe’’ul, استفعال istif’âl bâbı. 6. Husûsî, madde, keyfiyet: ol bâbda = o husûsda; bu bâbda malumatım yoktur; o bâb-ı âhar = o başka iş. 7. Geçid, boğaz, derbend. [bu mana ile müsta’mel olmayıp, yalnız bazı esmâ-i hâssada bulunur:] باب الابواب bâbü’lebvâb = Şirvan’daki derbend; باب المندب bâbü’lmendeb = Bahr-ı Ahmer’in cenûbundaki boğaz; باب الذقاق bâbü’z-zükâk = Cebel-i Târık Boğazı.

Mü’ellif Basâ’ir’de eyitti ki بَابٌ [bâb] lafzı, medhal-i emkine ma’nâsına mevzû’dur ki kapı ta’bîr olunur: بَابُ دَارٍ ve بَابُ بَلْدَةٍ gibi. Ve mecâzen bir şey’e vesîle-i vusûl olacak nesnede isti’mâl olunur; ve minhu yukâlu fi’l-'ilm: بَابُ كَذَا وَهَذَا الْعِلْمُ بَابٌ إِلَى عِلْمِ كَذَا أَيْ بِهِ يُتَوَصَّلُ إِلَيْهِ Ve ma’ânî-i sâ’ire bundan müteferri’dir. Ve Misbâh’ta bu vech üzere mersûmdur ki بَابٌ [bâb] kelimesinin aslı بَوَبٌ [beveb] olmak üzere mukadderdir ki fethateynledir, binâ’en’aleyh vâv elif’e kalb olunmuştur. Ba’zen bi’t-tahsîs muzâf olur, بَابُ الدَّارِ [bâbu’d-dâr] gibi, kezâlik Bagdâd’da bir mahalle ismi olan بَابُ الشَّامِ [Bâbu’ş-Şâm] gibi. Ve eğer mütezâyifeyne nisbet olunursa yalnızca evvele nisbet olunup اَلْبَابِيُّ [el-Bâbiyy] denir ve ikisine birden nisbetle اَلْبَابِيُّ الشَّامِيُّ [el-Bâbiyyu’ş-Şâmiyyu] dahi denir. Ve yalnızca ahîre de nisbet olunur. Ve gâhca o iki ism terkîb olunup ism-i vâhid hükmünde kılındıktan sonra ikisine birden nisbet olunup meselâ اَلْبَابَشَامِيُّ [el-bâbeşâmiyy] denir; اَلدَّارَقُطْنِيُّ [ed-Dârekutniyy] dedikleri gibi. İntehâ. Ve بَابٌ [Bâb] haleb eyâletinde bir belde adıdır. Ve Hecer kurbünde bir dağ ismidir.

اَلْبَابُ [el-bâb] Kapıya denir. Cem’i أَبْوَابٌ [ebvâb] gelir ve بِيبَانٌ [bîbân] gelir تِيجَانٌ [tîcân] vezninde ve nâdir olarak أَبْوِبَةٌ [ebvibet] gelir, zîrâ فَعَلٌ [fa’al] ki fâ’nın fethiyledir, أَفْعِلَةٌ [ef’ilet] üzere cem’lenmez.

اَلْبَابُ [el-bâb] Kapı; cem’i اَلْأَبْوَابُ [el-ebvâb] gelir ve gâh olur ki اَلْأَبْوِبَةُ [el-ebvibet] hemzenin fethi ve vâv’ın kesriyle dahi derler, izdivâcdan ötürü, nitekim şâ’irin şi’rinde “هَتَّاكِ أَخْبِيَةٍ وَلَّاجِ أَبْوِبَةٍ” denmiştir. هَتَّاكٌ [hettâk] perde yırtıcı ve وَلَّاجٌ [vellâc] dâhil olucu ma’nâsına.