اَلْأَزَلُ [el-ezel] (fethateynle) Kıdem ma’nâsınadır ki şey’in evvel ve ibtidâsı olmamaktan ya’nî vücûdun cânib-i mâzîde mu’teber ezmine-i mukaddere-i gayr-i mütenâhiyede istimrârından 'ibârettir, niteki أَبَدٌ [ebed] cânib-i müstakbelde istimrârından 'ibârettir; yekûlûne: هُوَ أَزَلِيٌّ أَيْ مَنْسُوبٌ إِلَى الْأَزَلِ Ve bunun aslı يَزَلِيٌّ idi ki لَمْ يَزَلْ kelimesine mensûbdur, ya’nî kadîm olan şey’e لَمْ يَزَلْ ıtlâk olunmakla ondan ihtisâr olunan يَزَلْ [yezel]e mensûbdur, ba’dehu tahfîfen yâ’yı elife kalb edip أَزَلِيٌّ [ezeliyy] dediler, niteki Zî Yezen nâm melike mensûb olan mızrağı nisbette رُمْحٌ أَزَنِيٌّ dediler. Ve لَمْ يَزَلْ [lem yezel] زَوَالٌ [zevâl] mâddesindendir ki devâm ma’nâsına müsta’meldir. Şârih der ki ba’zılar zîk ma’nâsına olan أَزَلٌ [ezel]den me’hûzdur dediler, kadîmin bidâyeti tarafını takdîr ve idrâkten 'ukûl ve müdrike müzâyakada kalıp bir vechle nâfiz olmadığına binâ’en onda isti’mâl olundu. Ve Zemahşerî dedi ki bu mâdde masnû’dur, kelâm-ı 'Arabdan değildir, gûyâ ki لَمْ أَزَلْ lafzına nazar edip ihtisâr ile أَزَلٌ [ezel]i ahz ve isti’mâl eylediler. Mütercim der ki zâhiren أَبَدِيٌّ [ebediyy] ta’bîrine müşâkil ve mukâbil eylediler.

اَلْأَزَلُّ [el-ezell] (أَجَلُّ [ecell] vezninde) Cüst ve çâlâk ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: رَجُلٌ أَزَلُّ أَيْ سَرِيعٌ Ve kıçları ve kıynakları etsiz ve çelimsiz olan yâhûd pek etsiz ve çelimsiz olan adama denir ki aslâ uçkur tutmaz olur; yukâlu: رَجُلٌ أَزَلُّ أَيْ أَرْسَحُ أَيْ خَفِيفُ الْوَرِكَيْنِ أَوْ أَشَدُّ مِنْهُ Burada وَالْخَفِيفُ الْوَرِكَيْنِ kavli اَلْأَرْسَحُ kavline 'atf-ı tefsîrdir, اَلْأَشَجُّ nüshaları galat-ı mahzdır.