(f. s.) : sarı. (bkz. : asfer, zerd).

(f. i.) : 1) altın, (bkz. : zeheb). . 2) akçe, para. Pûte-zer t altın potası. Şîm ü zer : gümüş ile altın.

i. fa. 1. Altın, zeheb. 2. Altın meskûkât. nakd: sîm ü zer.

s. 1. Gold. 2. Money, coin of any kind. 3. (mystics) Vigils, fastings, penance, long-continaed devotions.

a. 1. Yellow. 2. Fair-complexioned.

(a. t. e. : zürû’) : 1) ekme, tohum saçma. 2) ekilmiş ekin.

اَلذَّرْعُ [ez-zer’] (فَرْعٌ [fer’] vezninde) Bir nesneyi kol ile ölçmek ma’nâsınadır; yukâlu: ذَرَعَ الثَّوْبَ ذَرْعًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا قَاسَهُ بِالذِّرَاعِ Ve kusmak ‘ârızası galebe eylemek ma’nâsına müsta’meldir ki bi’z-zarûre kusmaktan ‘ibârettir. Şârihin beyânına göre serî’ ma’nâsına olan ذَرِيعٌ [zerî’]den me’hûzdur; yukâlu: ذَرَعَ الْقَيْءُ فُلاَنًا إِذَا غَلَبَهُ وَسَبَقَهُ Ve şefâ’at eylemek ma’nâsına müsta’meldir ki lisânımızda kola almak ve kollamak ta’bîrleri buna akrebdir; yukâlu: ذَرَعَ عِنْدَهُ لِفُلاَنٍ إِذَا شَفَعَ لَهُ Ve râkib rükûb etmek için deve kolları üzere çökmek ma’nâsınadır; yukâlu: ذَرَعَ الْبَعِيرُ إِذَا وَطِئَ عَلَى ذِرَاعِهِ لِيَرْكَبَهُ أَحَدٌ Ve bir adam bir kimsenin ensesinden varıp kollarını boğazına dolayıp sıkmakla boğmak ma’nâsınadır; yukâlu: ذَرَعَ فُلاَنًا إِذَا خَنَقَهُ مِنْ وَرَائِهِ بِالذِّرَاعِ Ve ذَرْعٌ [zer’] Hûydan kinâye olunur, ذِرَاعٌ [zirâ’] gibi. Burada مَذْرُوعٌ [mezrû’] ma’nâsınadırlar ki ma’hûd ve mu’ayyen demek olur. Herkesin hûyu hasbe’l-hilkat mukarrer ve mu’ayyendir; ve minhu yukâlu: رَجُلٌ وَاسِعُ الذِّرَاعِ وَالذَّرْعِ أَيِ الْخُلُقِ Ve ذَرْعٌ [zer’] ve ذِرَاعٌ [zirâ’] ile يَدٌ [yed] gibi kuvvet ve tâb u tâkattan kinâye olur; yukâlu: ضَاقَ بِالْأَمْرِ ذَرْعُهُ وَذِرَاعُهُ وَضَاقَ بِهِ ذَرْعًا أَيْ ضَعُفَتْ طَاقَتُهُ وَلَمْ يَجِدْ مِنَ الْمَكْرُوهِ فِيهِ مَخْلَصًا

اَلذَّرْءُ [ez-zer’] (zâl’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Halk etmek; yukâlu: ذَرَأَ اللهُ الْخَلْقَ أَيْ خَلَقَهُمْ مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ Ve yeri zirâ’at etmek ma’nâsına da gelir; tekûlu: ذَرَأْتُ الْأَرْضَ إِذَا بَذَرْتَهَا

اَلذَّرْعُ [ez-zer’] (zâl’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Ölçmek; yukâlu: ذَرَعْتُ الثَّوْبَ وَغَيْرَهُ ذَرْعًا Ve ذَرْعٌ [zer’] Kusmak. Galebe etmeğe dahi derler; yukâlu: ذَرَعَهُ الْقَيْءُ إِذَا سَبَقَهُ وَغَلَبَهُ Ve ذَرْعٌ [zer’] Tâkat ma’nâsına dahi gelir; tekûlu: أَبْطَرْتُ فُلَانًا ذَرْعَهُ إِذَا كَلَّفْتَهُ أَكْثَرَ مِنْ طَوْقِهِ Ve إِبْطَارٌ [ibtâr] tâ-i mühmele ile mütehayyir kılmağa derler; ve yukâlu: ضِقْتُ بِالْأَمْرِ ذَرْعًا إِذَا لَمْ تُطِقْهُ وَلَمْ تَقْوَ عَلَيْهِ Bunun aslı oldur ki ذَرْعٌ [zer’] eli uzatmaktır gûyâ ki kâdir olmadığın nesneye elin uzatırsan erişmezsin. Ve gâh olur ضِقْتُ بِهِ ذِرَاعًا dahi derler. Ve ذَرْعٌ [zer’] Nefs ma’nâsına da gelir; ve minhu kavluhum: إِقْصِدْ بِذَرْعِكَ أَيِ ارْبَعْ عَلَى نَفْسِكَ Ya’nî “Nefsin tedârük eyle.” Ve ‘Arabların اَلثَّوْبُ سَبْعٌ فِي ثَمَانِيَةٍ dediklerinde سَبْعٌ lafzı bi-gayr-i hâ’ gelmek سَبْعُ أَذْرُعٍ takdîrinde olup ذِرَاعٌ mü’ennes olduğuna binâ’endir. Sîbeveyhi eyitti: ذِرَاعٌ [zirâ’] mü’ennes olduğu için cem’i أَذْرُعٌ [ezru’] gelir, gayr gelmez. Ve ثَمَانِيَةُ dedikleri ثَمَانِيَةُ أَشْبَارٍ ma’nâsına olup شِبْرٌ müzekker olduğuna binâ’endir. Ve شِبْرٌ [şibr] şîn’in kesriyle karış ma’nâsınadır.

iz. ar. 1. Tohum saçma, ekme: buğday zer‘ etmek. 2. Ekilip bitmiş hubûbât, ekin.

s. (pl. زروع) 1. Sown seed. 2. Seed for sowing. 3. A crop of plants from sown seed. 4. A sown field. 5. Issue, progeny. 6. Semen genitale. 7. The consequences of an action.

vn. 1. A sowing seed. 2. A cultivating.

اَلذَّأْرُ [ez-ze’r] (zâl’ın fethi ve hemzenin sükûnuyla) Nâka yavrusunu emzirmemek için memesine zikr olunan fışkıyı sıvamak ma’nâsınadır; yukâlu: ذَأَرَ النَّاقَةَ ذَأْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا طَلَى أَطْبَاءَهَا بِالذِّئَارِ

اَلذَّأْرُ [ez-ze’r] (zâl-ı mu’cemenin fethi ve hemzenin sükûnuyla) Bir nesneye harîs olup cür’et etmek; yukâlu: ذَئِرَ عَلَيْهِ مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ Ve fi’l-hadîsi: “ذَئِرَ النِّسَاءُ عَلَى أَزْوَاجِهِنَّ” Ve kerâhet ma’nâsına da gelir; yukâlu: ذَئِرَهُ أَيْ كَرِهَهُ وَانْصَرَفَ عَنْهُ Ve i’tiyâd ma’nâsına da gelir; yukâlu: ذَئِرَ بِالشَّيْءِ أَيْ ضَرَى بِهِ وَاعْتَادَ Ve ضَرَاوَةٌ [darâvet] dâd-ı mu’ceme ile i’tiyâd ma’nâsınadır. Asma’î eyitti: Bunun ma’nâsı نَفَرْنَ وَنَشَزْنَ وَاجْتَرَأْنَ demektir. Ve 'Arabların إِمْرَأَة ذَائِرٌ dedikleri dahi bundandır فَاعِلٌ [fâ’il] sîgası üzere, 'alâmet-i te’nîssiz.

s. sing. & pl. A created being, a creature; created beings, creatures; creation.

vn. 1. God’s creating, producing a thing by His power; creation. 2. God’s multiplying, increasing (men, etc.).

s. 1. The extent or measure of a thing. 2. Power, ability.

s. A growl, roar, bray of a beast.