اَلْقَضْيُ [el-kady] (kâf’ın fethi ve dâd’ın sükûnuyla) ve اَلْقَضَاءُ [el-kadâ’] (سَخَاءٌ [sehâ’] vezninde) ve اَلْقَضِيَّةُ [el-kadiyyet] (عَطِيَّةٌ [‘atiyyet] vezninde) Masdarlardır, hükm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَى عَلَيْهِ يَقْضِي قَضْيًا وَقَضَاءً وَقَضِيَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا حَكَمَ عَلَيْهِ Ve قَضِيَّةٌ [kadiyyet] İsm olur hükûmet ma’nâsına; cem’i قَضَايَا [kadâyâ]dır, فَعَالَى [fa’âlâ] vezninde ki maksûrdur. Ve bunun aslı فَعَائِلُ [fe’â’il]dir, kalb-i mekânla فَعَالَى [fe’âlâ] olmuştur. Ve قَضَاءٌ [kadâ’] Sun’ ve kâr ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: قَضَى الشَّيْءَ إِذَا صَنَعَهُ Ve bir nesneyi bir adama lâzım kılmak, hatm ve îcâb ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَاهُ عَلَيْهِ إِذَا حَتَمَهُ عَلَيْهِ وَأَوْجَبَهُ Ve beyân eylemek ma’nâsınadır; ve minhu kavluhu ta’âlâ:﴿مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضَى إِلَيْكَ وَحْيُهُ﴾ أَيْ يُبَيَّنَ إِلَيْكَ Ve mevt ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: قَضَى الرَّجُلُ إِذَا مَاتَ Gûyâ ki emr-i dünyâsını fasl ve kat’ eyledi. Ve kezâ yukâlu: قَضَى نَحْبَهُ إِذَا مَاتَ Burada نَحْبٌ [nahb] نَذْرٌ [nezr] ma’nâsına ahz olunursa ‘uhdesinde nezr gibi lâzım olan mevti edâ eyledi demek olur. Ve عَلَى ile sılalanırsa katl ma’nâsına olur; yukâlu: ضَرَبَهُ فَقَضَى عَلَيْهِ إِذَا قَتَلَهُ Gûyâ ki onun işini fasl ve kat’ edip fârig olmuş olur. Ve bir me’mûle dil-hâh üzere nâ’il olup onu kemâle yetiştirmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَى وَطَرَهُ إِذَا أَتَمَّهُ وَبَلَغَهُ Ve 'ahd ve peymânı mutazammın vasiyyet eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَى عَلَيْهِ عَهْدًا إِذَا أَوْصَاهُ Ve infâz-ı ‘ahd eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَى عَلَيْهِ عَهْدًا إِذَا أَنْفَذَهُ Ve bir emr ve haberi mahalline eriştirmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَى إِلَيْهِ إِذَا أَنْهَاهُ ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَقَضَيْنَا إِلَيْهِ ذَلِكَ الْأَمْرَ﴾ أَيْ أَنْهَيْنَاهُ إِلَيْهِ وَأَبْلَغْنَاهُ ذَلِكَ Ve ödemek, edâ’ ma’nâsınadır; yukâlu: قَضَى غَرِيمَهُ دَيْنَهُ إِذَا أَدَّاهُ