ismin sarfta mübeyyen envâı. Terkîblerinin ikinci cüz’üne ba:

iz. ar. 1. Ada balığının midesinden çıkardığı güzel rayihalı siyah bir madde ki Bahr-i Hind sevâhilinin bazı sığ mahallerinde bulunur: misk ü anber. 2. Güzel koku, râyiha-i tayyibe: anber kokuyor. 3. mc. Zülf-i dilberden kinâye olur.

i. 1. Çardağa asılmış üzüm ağacı. 2. Ale’l-ıtlâk üzüm ağacı. || asma yaprağı, dolma yapmaya yarayan üzüm ağacı yaprağı.

i. Deniz ve göl ve nehirlerde hava yerine su ile ta’ayyüş eder hayvânât-ı muhtelifenin ism-i umûmîsidir, semek, mâhî: deniz balığı, tatlı su balığı – balık cinsinden olmayıp memeli oldukları halde suyun içinde yaşayan bazı hayvânâta dahî ıtlâk olunur, kadırga balığı gibi.

i. Göz bebeğine ârız olan bir illet. (albugo)

i. 1. Bazı nebâtâtta bulunan sivri ve batar iğne, şevk, hâr: gül dikeni, çalı dikeni. 2. Dikenleri çok ot veya çalı. 3. Arı ve akrep gibi hayvanların iğnesi. 4. mc. mâni‘, engel, hâil.

i. Ardıç ağacından toplanan bir zamk.

i. [ar. خردل hardel’den] 1. Maruf yakıcı habbe, kıcı; hardal dânesi = pek küçük şeyden kinâyedir. 2. Dövülmüş hardal mâcunu ki yemekte ete sürülür: Fransız, İngiliz hardalı.

iz. ar. Maruf nebât ki başında olan tohumları tıpta münevvim gibi kullanılır. ve bunların kabuğunu çizmekle afyon denilen kıymetli madde-i tıbbiye istihrâc olunur.

i. Meyvesini develer yer ve kabuğu dibâgatta kullanılır bir ağaç ki ekseriya kumluk yerlerde olur.

i. Kefal balığına müşâbih bir cins balık.

i. Fasîle-i mürekkebeden acı bir nebât.

i. Erkeklerde yüzün etrafında ve alt çenenin üzerinde biten kıllar, lihye, rîş: kara, sarı, kumral, ak sakal; sakal kıvırmak, salıvermek; sakalı tıraş etmek.

i. Söğüt ağacının bir nev’i.

i. 1. Tabiatta pek münteşir olup kürre-i arzın üç rub‘unu örten ve diğer rub‘unda da çay, ırmak, dere, göl, pınar, kuyu vesâire hâlinde bulunan ve dâhilinde cevelân eden madde-i mâyi‘a ki mütekaddimîn indinde ecsâm-ı basîtadan ma‘dûd iken badehû mevlidü’l-mâ’ ile mevlidü’l-hamûzadan mürekkep olduğu tebeyyün etmiştir, mâ’, âb: tatlı su = tuz vesâir emlâhı olmayıp içilmeye sâlih olanı; acı su = tuz vesâir emlâhı hâvî olup içilemeyeni, deniz suyu gibi. 2. Akar su, mâ’-i cârî, âb-ı revân, çay, ırmak, dere: bu memleketin suları çoktur; sudan geçmek. 3. Deniz, göl; durgun su. 4. Meyve vesâirenin sıkılmasından çıkan mâyi‘, usâre: üzüm, limon, portakal suyu. 5. Bazı nebâtâttan taktîrle çıkarılan kokulu su, mâ’-i mukattar: gül suyu, nane suyu, menekşe suyu. 6. Yemeğin mâyi‘ kısmı: et suyu; şu köftenin, bamyanın suyundan biraz daha koyun. 7. Demirden âlât ve edevâta ateşte kızdırılıp suya sokularak verilen tav: bu kılıcın suyu noksan, suyunu iyi vermemişler, suyu yerinde. 8. Cevher, fer: elmasın, incinin suyu. 9. Çağ, vakit, hengâm, esnâ: saat beş sularında; o sularda; akşam sularında; sular kararmak = akşam olmak. [bu mana ile dâimâ böyle cem‘ sûretinde kullanılır.]

i. Maruf bir madde-i semmiyye, süleymânî, ak sülümen.

i. Maruf küçük hayvan-ı vahşî ki eti pek lezîz olmakla tazı ile ve tüfenkle vesâir suverle saydına (avlanmasına) rağbet olunur. Erneb, harkûş: tavşan eti, tavşan postu.

bir nev’i balık

i. Tepesi tüysüz ve beyaz ve boynunda kabaca tüylerden gerdanlığı olan bir cins yırtıcı kuş, nesr, kerkenez.

teneffüse yarayan ciğer, ri’e. Kebed demek olan karaciğer mukâbili.

اَلْخَشْخَاشُ [el-haşhâş] (hâ’nın fethiyle) Bu ismle ma’rûf nebâttır. Birkaç nev’ olur: Birisi haşhâş-ı bostânîdir ki ak haşhâş dedikleridir, çiçeği ak olur. Ve biri haşhâş-ı mensûrdur ki katmer haşhâş derler. Ve birisi haşhâş-ı mukarrendir ki çiçeği sarı ve semeri sığır boynuzuna şebîh olmakla مُقَرَّنٌ [mukarren] dediler. Ve biri haşhâş-ı zebedîdir ki be-gâyet beyâz olmakla deniz haşhâşı dahi derler. Cümlesi münevvim ve muhaddir ve müberriddir. Yarım dirhem kışrını sabâh vaktinde ve uykuya varmazdan akdemce soğuk su ile şürb demevî ve safrâvî olup harâret ve iltihâbla ‘ârız olan ishâli derhâl kat’ eylemekte 'acîbü’l-eserdir. Ve خَشْخَاشٌ [haşhâş] خَشْخَشَةٌ [haşhaşet]ten me’hûz vasf olur, zırh ve silâhla ârâste cemâ’at ve 'askere denir; yukâlu: قَدْ جَاءَتْ خَشْخَاشٌ كَثِيرٌ أَيْ جَمَاعَةٌ فِي سِلاَحٍ وَدُرُوعٍ Ve haşhâş b. Mâlik b. el-hâris yâhûd İbn Cunâb b. el-hâris ashâbdandır. Ve Ebu’l-haşhâş şu’arâdandır.

s. 1. The white of the eye, or of an egg. 2. A white speck in the eye.

a. 1. White. 2. Clean; unsullied. 3. (A face) unsullied with shame, beaming with honest pride.

[ تر - مغ. ] (ص.) سفید: آق پر، پر سفید؛ آق تپه، تپه سفید.