اَلْأُجُمُ [el-ucum] (zammeteynle) Hısn ve hisâra ve palankaya denir,cem’i آجَامٌ [âcâm]dır, عُنُقٌ ['unuk] ve أَعْنَاقٌ [a’nâk] gibi. Ve Medîne’de bir hısn-ı mahsûs adıdır.

اَلْعَجْمُ [el-'acm] (رَجْمٌ [recm]vezninde) Bu dahi yazıyı noktalamak ma’nâsınadır; yukâlu: عَجَمَ الْكِتَابَ عَجْمًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا نَقَطَهُ Cevherî’nin sülâsîden vürûdunu nehy ve inkâr eylemesi vehmdir. Şârih der ki Cevherî, Ezherî’ye ve sâ’ir ba’zı e’immeye mütâba’at eyledi ve mü’ellif İbn Sîde’ye muvâfakat eyledi. Ve kaldı ki if’âl bâbı selb için geldiği gibi ba’zı sülâsî bâbı dahi gelir mâ-nahnu fîhte olduğu gibi. İntehâ. Ve عَجْمٌ ['acm] (نَجْمٌ [necm] vezninde) Kuyruk sokumuna denir; 'ayn’ın zammıyla da lügattir; yukâlu: أَصَابَ بِعَجْمِهِ أَيْ بِأَصْلِ ذَنَبِهِ Ve hurde deveye denir, müzekker ve mü’ennese ıtlâk olunur; cem’i عُجُومٌ ['ucûm]dur. Ve عَجْمٌ ['acm] ve عُجُومٌ ['ucûm] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) Bir nesneyi ısırmak yâhûd ağızda ekl için yâhûd pekliğini, yumuşaklığını bilmek için çiğnemek ma’nâsınadır; yukâlu: عَجَمَ الشَّيْءَ عَجْمًا وَعُجُومًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا عَضَّهُ أَوْ لَاكَهُ لِلْأَكْلِ أَوْ لِلْخِبْرَةِ Ve sınamak ve denemek ma’nâsınadır; yukâlu: عَجَمَ فُلَانًا إِذَا رَازَهُ Ve kılıcı tecribe için beri öte salmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: عَجَمَ السَّيْفَ إِذَا هَزَّهُ تَجْرِبَةً Ve tekûlu’l-'Arab: مَا عَجَمَتْكَ عَيْنِي مُنْذُ كَذَا أَيْ مَا أَخَذَتْكَ Ya’nî “Filân müddetten beri gözüm seni kavrayıp tutmadı” ki göremedim demekten kinâyedir. Ve bu ısırmak ma’nâsındandır, yoksa gözüm tutmadı ki sana i’timâdım kalmadı demek değildir. Kezâlik bir kimse çeşm-âşinâlığı olan adam için bunu gözüm ısırıyor bileceğim gibidir diyecek yerde جَعَلَتْ عَيْنِي تَعْجُمُهُ derler. Ve sınamak ma’nâsından me’hûz olarak sığır kısmı boynuzunu tecribe ve imtihân için ağaca darb eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: اَلثَّوْرُ يَعْجُمُ قَرْنَهُ إِذَا ضَرَبَ بِهِ الشَّجَرَةُ يَبْلُوهُ Ve fi’l-hadîsi: عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ نَهَانَا النَّبِيُّ عَلَيْهِ السَّلَامُ أَنْ نَعْجُمَ النَّوَى” أَيْ إِذَا طُبِخَ التَّمْرُ لِلدِّبْسِ يُطْبَخُ عَفْوًا بِحَيْثُ لَا يَبْلُغُ الطَّبْخُ النَّوَى فَيُفْسِدُ طَعْمَ الْحَلَاوَةِ أَوْ لِأَنَّهُ قُوتٌ لِلدَّوَاجِنِ فَلاَ يُنْضَجُ لِئَلَّا يَذْهَبَ طَعْمُهُ Ya’nî hurmâ pekmez eylemek için tabh olundukta şiddetle tabh olunmayıp âhestece ve sehlce tabh oluna, tâ ki çekirdeğine nüfûz ve sirâyet eylemekle çekirdeğin ta’mı pekmeze çıkıp lezzetini tagyîr eylemeye yâhûd çekirdeği hâne-perver olan deve ve koyun kısmının kût ve 'alefleri olmakla pek tabh ve inzâc olundukta çekirdeğe dahi nüfûz ve te’sîr eylemekle ta’mı fâsid ve kendisi mütefettit olduğundan o hayvânlar onu kabûl ve ekl eylemeyip ve gayrı tu’meleri olmamakla aç ve muztarib kalırlar. Burada dahi عَجْمٌ ['acm] ısırmak ma’nâsındandır, gûyâ ki tabh çekirdeği ısırmış olur ki te’sîrinden kinâyedir.

اَلْأُجُمُ [el-ucum] (zammeteynle) Kezâlik cem’i, bükler ve mîşelikler ma’nâsına,nitekim أَكَمَةٌ [ekemet]te beyân olunur, inşâallâhu ta’âlâ. Ya’nî bu zikr olunanlar ba’zı bi’z-zât cem’idir ve ba’zı cem’-i cem’dir, meselâ أُجُمٌ[ucum] أَجَمَةٌ [ecemet]in cem’i ve إِجَامٌ [icâm] أَجَمٌ [ecem]in cem’idir, جَبَلٌ [cebel] ile جِبَالٌ [cibâl] gibi ve أُجُمٌ [ucum] إِجَامٌ [icâm]ın cem’idir كِتَابٌ [kitâb]la كُتُبٌ [kutub] gibi. Ve أُجُمٌ [Ucum] (zammeteynle) Bir hisârın dahi ismidir ki onu ehl-i Medîne taşla yapmıştır. Ve Ya’kûb eyitti: Her ev ki murabba’ ve musattah ola, ona أُجُمٌ [ucum] derler. Ve Asma’î eyitti bunun tahfîfi teskîli câ’izdir. Cem’i آجَامٌ [âcâm] gelir hemzenin meddiyle,عُنُقٌ ['unuk]la أَعْنَاقٌ [a’nâk] gibi.