اَلتَّحِلَّةُ [et-tehillet] ve اَلتَّحِلُّ [et-tehill] (tâ’ların fethi ve hâ’ların kesriyle) تَحْلِيلٌ [tahlîl] gibi masdarlardır ve sîga-i ahîre şâzzdır, keffâret-i yemîn eylemek ma’nâsınadır ki yemînden hânis olmayıp bir nesne ile çıkmaktan 'ibârettir; yukâlu: حَلَّلَ الْيَمِينَ تَحْلِيلًا وَتَحِلَّةً وَتَحِلًّا إِذَا كَفَّرَهَا Yemîn eden adam, keffâret eylediği ‘ukde-i yemîni hall eder. Ve تَحِلَّةٌ [tahillet] İsm olur, kendisiyle ‘ukde-i yemînin inhilâl bulacağı keffârete denir. Şârih der ki istisnâ’ bi’l-meşiyye dahi tahillettir; ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿قَدْ فَرَضَ اللهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ﴾ أَيْ بَيَّنَ مَا تَنْحَلُّ بِهِ عُقْدَةُ أَيْمَانِكُمْ مِنَ الْكَفَّارَةِ وَالْإِسْتِثْنَاءِ بِالْمَشِيَّةِ Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre تَحِلَّةُ الْقَسَمِ keffâretten ve istisnâ’ kavlinin mikdâr-ı müddetinden dahi ‘ibâret olur, meselâ: وَاللهِ أَفْعَلُ ذَلِكَ إِنْ شَاءَ اللهُ kavlinde vâki’ إِنْ شَاءَ اللهُ kelâmının tekellümü kadar ân-ı yesîrden 'ibârettir; ve minhu’l-hadîsu: “لَا يَمُوتُ لِرَجُلٍ ثَلَاثَةٌ مِنَ الْوَلَدِ فَتَمَسَّهُ النَّارُ إِلَّا تَحِلَّةَ الْقَسَمِ” أَيْ إِلَّا قَدْرَ مَا يَقُولُ إِنْ شَاءَ اللهُ Ya’nî “Bir müslimin üç veledi vefât eylese o kimseye nâr-ı cehennem hemân inşâ’allâh diyecek kadar müddet mess eder, ziyâdesi mess eylemez.” Ve mess-i mezbûrdan murâd vürûd 'ale’n-nârdır. Ba’dehu 'Arab تَحِلَّةٌ [tehillet]-i kasemi kalîl-i müfrîtte isti’mâl eylediler, aslı vech-i mezkûr üzere yemîn yerini bulacak fi’lin mikdâr-ı cüz’îsine mübâşeretten 'ibârettir. Meselâ bir mekânda ku’ûd eylemek bâbında bir kimse yemîn eylemekle mekân-ı mezbûrda cüz’îce ku’ûd eylese yemîn yerini bulup o kimse hânis olmaz. İşte تَحِلَّةُ الْقَسَمِ [tehilletu’l-kasem] bundan ‘ibârettir ki yemîni hall edecek kadar fi’l olur, ba’dehu lemhu’l-basar gibi kadr-i yesîrde isti’mâl eylediler, kezâlik istisnâ’ bi’l-meşiyye ile hânis olmamakla onun telaffuzunda ve kadr-i müddetinde isti’mâl eylediler.