(a. s. c. : selâtîn) : 1) pâdişâh, hükümdar. 2) hükümdar’ ailesinden olan [anne, kız kardeş, kız çocuk aibi] kadınlardan her biri. Hanım sultan : sultan kızı.

iz. ar. [selâtat’an sıfm.] 1. Hükümdâr, melik, padişah: sultânu’l-berreyn ve’l-bahreyn. Selâtîn-i ızâm-ı Osmâniye’nin esâmîsi başına konur: şevket-efzâ-yı taht-ı Osmânî Sultân el-Gâzî Abdülhamîd Hân essânî hazretleri. 2. Selâtîn-i ızâm hazarâtının vâlide ve hemşîre ve kerîmelerine ıtlâk olunur: vâlide sultân; Mihrimâh Sultân; sultân sarayı; hanım sultân = sultân kerîmesi.

اَلسُّلْطَانُ [es-sultân] (بُرْهَانٌ [burhân] vezninde) Huccet ve burhân ve delîl ma’nâsınadır; yukâlu: لَهُ سُلْطَانٌ أَيْ حُجَّةٌ Şârih der ki fi’l-asl kahr ve tagallüb ma’nâsına masdar olmakla bu ma’nâda cem’lenmez. Ve pâdişâhın kudret ve satvetine ıtlâk olunur. Ve itbâ’la lâm’ın zammı câ’izdir; yukâlu: لِلْمَلِكِ سُلْطَانٌ عَظِيمٌ أَيْ قُدْرَةٌ عَظِيمَةٌ Ve vâlî ve pâdişâha ıtlâk olunur. Bu ma’nâda mü’ennestir, zîrâ dühnü’z-zeyt ma’nâsına olan سَلِيطٌ [selît] lafzının cem’idir. Dühn-i mezbûrun şu’lesiyle istizâ’e olunduğu gibi pâdişâh ve vâlî dahi şu’le-i 'adl ü zabt ve ihtimâmıyla havza-i memâliki münevver eylemek münâsebetiyle ıtlâk olundu. Yâhûd huccet ma’nâsından me’hûzdur ve sebeb-i te’nîsi budur. Ve ba’zen recül ma’nâsını i’tibâr ile müzekker olur. Ve سُلْطَانُ الدَّمِ [sultânu’d-dem] Vücûdda kanın galebe ve tugyânından 'ibârettir; yukâlu: حُمَّ فُلاَنٌ مِنْ سُلْطَانِ الدَّمِ أَيْ مِنْ تَبَيُّغِهِ Ve her şey’in yavuzluğuna ve şiddet-i satvetine ıtlâk olunur; yukâlu: سُلْطَانُ الشِّتَاءِ أَيْ شِدَّتُهُ Ve Sultân b. İbrâhîm, kuds-i şerîfin fukahâsındandır.

s. 1. Predominant force, power, or authority. 2. Lordship, dominion, jurisdiction, empire. 3. A proof, evidence, argument. 4. A basis, a reason. 5. A right, a claim. 6. A convincing miracle. 7. (pl. سلاطین) A sultan, sovereign, ruler. 8. A princess of the imperial house, a sultana. (In this case the word follows the name of the lady.) 9. A petty local chieftain. 10. A title of respect or affection. 11. (P.) A captain in the army.

اَلسُّلْطَانُ [es-sultân] (sîn’in zammı ve lâm’ın sükûnuyla) Vâlî ma’nâsına. Bu فُعْلَانٌ [fu’lân] vezni üzeredir, müzekkere ve mü’ennese ıtlâk olunur.

اَلسَّلَاطِينُ [es-selâtîn] (sîn’in fethiyle) Cem’i. Ve سُلْطَانٌ [sultân] Huccete ve burhâna dahi derler. Ve bu cem’ olmaz, zîrâ mecrâ-yı masdarda cârîdir.

اَلْوِلَايَةُ [el-vilâyet] (vâv’ın kesriyle) Bir nesnenin sâhibi olmak; yukâlu: وَلِيَ الْوَالِي الْبَلَدَ وَوَلِيَ الرَّجُلُ الْبَيْعَ وِلَايَةً فِيهِمَا ve yukâlu: فُلَانٌ وَلِيَ وَوُلِيَ عَلَيْهِ كَمَا يُقَالُ سَاسَ وَسِيسَ عَلَيْهِ Ya’nî gâh mahkûmün ‘aleyh olur ve gâh hâkim olduğu için وِلَايَةٌ [vilâyet]e ahakktır, re’âyâ hâlin bilir. Ve وِلَايَةٌ [vilâyet (kesr-i vâv’la) Galebe ma’nâsına dahi gelir, سُلْطَانٌ [sultân] gibi, İbnu’s-Sikkît rivâyeti üzere. Ve وَلَايَةٌ [velâyet] ve وِلَايَةٌ [vilâyet] (feth-i vâv ve kesr-i vâv’la) Nusret ma’nâsına. Ve وِلَايَةٌ [vilâyet] Müctemi’ olan kimselere dahi derler; yukâlu: هُمْ عَلَيَّ وِلَايَةٌ أَيْ [مُجْتَمِعُونَ] فِي النُّصْرَةِ Ve Sîbeveyhi eyitti: وَلَايَةٌ [velâyet] fethle masdar, kesrle ismdir, إِمَارَةٌ [imâret] ve نِقَابَةٌ [nikâbet] gibi, zîrâ وِلَايَةٌ [vilâyet] ismidir, vâlî olup üzerine durduğun nesnenin. Pes kaçan masdar dileseler vâv’ı meftûh kılarlar dedi.