نِعْمَ [ni’me] ve بِئْسَ [bi’se] kelimeleri ki ef’âl-i medh ü zemm kısmındandır, نِعْمَ [ni’me] medh ve بِئْسَ [bi’se] zemm içindir. Bunlarda dört lügat var: 1) نَعِمَ [ne’ime]dir nûn’un fethi ve 'ayn’ın kesri ki عَلِمَ ['alime] vezninde. 2) نِعِمَ [ni’ime]dir kesreteynle. 3) نِعْمَ [ni’me]dir nûn’un kesri ve 'ayn’ın sükûnuyla. 4) [نَعْمَ] nûn’un fethi ve 'ayn’ın sükûnuyla. بِئْسَ [bi’se] kelimesi dahi bu minvâl üzeredir. Ve bunlar mutasarrıf değillerdir. Ve ‘Arablar إِنْ فَعَلْتَ فَبِهَا وَنِعْمَتْ derler, vakfen ve vaslen âhirinde olan tâ’ harfi sâkinen sâbit olur, zîrâ tâ-i te’nîstir; فَبِهَا kelimesinde zamîr mu’ayyen olan خَصْلَةٌ [haslet] lafzına râci’dir فَبِالْخَصْلَةِ وَنِعْمَتْ هِيَ sebkindedir. Ve gâh olur ki نِعْمَ kelimesine مَا lâhık olup onunla sıladan iktifâ olunur ve ba’zen 'ayn’ı meftûh olur; tekûlu: دَقَقْتُهُ دَقًّا نِعِمَّا بِكَسْرِ النُّونِ وَالْعَيْنِ أَيْ نِعْمَ مَا دَقَقْتُهُ