iz. ar. [asıl mana-yı Arabîsi konma ve bir menzîle inmedir.] 1. Girme, duhûl, bir şeyin içine geçme. 2. Gelip çatma, vusûl: hulûl-i şitâ; Ramazan-ı Şerîf’in hulûlü. 3. Tenâsüh itikâd-ı bâtılınca bir rûhun veya bir cism-i latîfin bir bedene girmesi. tecessüm.

Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına işbu mâdde fürce beyne’ş-şey’eyn ma’nâsına mevzû’dur, bi’l-cümle ma’ânî-i sâ’ire birer mülâhaza ile ondan münşa’ibdir. Ez-cümle خَلٌّ [hall] kelimesi ki sirkeye denir, şıraya humûzat tahallül eylediği tasavvuruna mebnîdir. Ve خَلَّةٌ [hallet] ki meveddet ve sadâkat ma’nâsınadır, derûna mütehallil olmak mülâhazasıyladır ve sâ’irleri bunlara kıyâs oluna. İntehâ. Ve خَلٌّ [hall] Kumlukta olan nâfiz yola, ‘alâ-kavlin iki kumsal aralığından geçen yola yâhûd yığılmış ve müterâkim olmuş kumlukta geçen yola denir. Ve bu müzekkerdir, mü’ennes dahi olur; cem’i أَخُلٌّ [ehull] gelir, hemzenin fethi ve hâ’nın zammıyla ve خِلَالٌ [hilâl] gelir hâ’nın kesriyle; yukâlu: أَخَذُوا الْخَلَّ أَيِ الطَّرِيقَ الَّذِي يَنْفُذُ فِي الرَّمْلِ أَوِ النَّافِذَ بَيْنَ رَمْلَيْنِ أَوِ النَّافِذَ فِي الرِّمَالِ الْمُتَرَاكِمَةِ Ve nahîf ve zebûn ve muhtellü’l-cism adama ıtlâk olunur; yukâlu: رَجُلٌ خَلٌّ أَيْ نَحِيفٌ مُخْتَلُّ الْجِسْمِ Ve pek köhne câmeye denir; yukâlu: ثَوْبٌ أَخَلُّ أَيْ بَالٍ Ve boyunda ve arkada olur bir damar adıdır, baştan inip gelir. Ve اِبْنُ مَخَاضٍ [ibn mehâd]a denir ki ikiye girmiş erkek deve yavrusudur, خَلَّةٌ [hallet] dahi denir müzekker olarak; mü’ennesinde kezâlik خَلَّةٌ [hallet] denir, ke-mâ se-yuzkeru. Bunun yavruluğuna büyüklük tahallülü bâ’is-i tesmiyedir; yukâlu: أَتَاهُمْ بِقُرْصٍ كَأَنَّهُ فِرْسِنُ خَلٍّ أَوْ خَلَّةٍ أَيِ ابْنُ الْمَخَاضِ Ve tüyleri azca olan kuşa denir ki câ-be-câ aralıklarında derisi görünür; yukâlu: طَائِرٌ خَلٌّ أَيِ الْقَلِيلُ الرِّيشِ Ve ekşi ota denir, حَمْضٌ [hamd] ma’nâsına. Ve arık ve mehzûl insân ve hayvâna denir. Ve semize denmekle zıdd olur; yukâlu: رَجُلٌ خَلٌّ أَيْ مَهْزُولٌ وَكَذَلِكَ سَمِينٌ Ve deve köşeğine denir, فَصِيلٌ [fesîl] ma’nâsına. Ve şerr ve şûra ıtlâk olunur; yukâlu: رَمَاهُ بِالْخَلِّ أَيْ بِالشَّرِّ Ve libâsta olan yırtmaca denir. Ve رِمَالُ الْخَلِّ [Rimâlu’l-hall] hicâz’da Lîne kurbünde vâki’ kumsallara ıtlâk olunur. Ve Muhammed b. el-Mubârek b. el-hall fukahâdandır. Ve gâh olur ki sirke ma’nâsına olan خَلٌّ [hall] ile hayrdan kinâye ederler helâl olduğu için, niteki خَمْرٌ [hamr] ile şerden kinâye ederler; yukâlu: مَا لَهُ خَلٌّ وَلَا خَمْرٌ أَيْ خَيْرٌ وَلَا شَرٌّ Ya’nî “Elinden hayr ve şerr gelmez.” Ve خَلٌّ [hall] Masdar olur, deveyi nebâtı ekşi olmayan mahalle götürmek ma’nâsına; yukâlu: خَلَّ الْإِبِلَ خَلاًّ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا حَوَّلَهَا إِلَى الْخُلَّةِ Ve bir nesneyi delip öte yanına işletmek ma’nâsınadır; yukâlu: خَلَّ الشَّيْءَ إِذَا ثَقَبَهُ وَنَفَذَهُ Ve anasını emmesin diye köşeğin diline خِلَالٌ [hilâl] dedikleri ağızlık geçirmek ma’nâsınadır; yukâlu: خَلَّ الْفَصِيلَ إِذَا شَقَّ لِسَانَهُ فَأَدْخَلَ فِيهِ الْخِلَالَ Ve kilim ve keçe makûlesinin pârelerini خِلَالٌ [hilâl] ile birbirine bitiştirip oyuklamak ma’nâsınadır; yukâlu: خَلَّ الْكِسَاءَ إِذَا شَدَّهُ بِخِلَالٍ Ve fakîr ve muhtâc olmak ma’nâsınadır; yukâlu: خُلَّ زَيْدٌ عَلَى الْمَجْهُولِ إِذَا احْتَاجَ Ve tahsîs ma’nâsınadır, e’ammdan ifrâzına mebnîdir; yukâlu: خَلَّ فِي دُعَائِهِ أَيْ خَصَّ وَهُوَ ضِدُّ عَمَّ Ve خَلٌّ [hall] ve خُلُولٌ [hulûl] Gövdenin eti eksilip mehzûl olmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَلَّ لَحْمُهُ خَلًّا وَخُلُولًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا نَقَصَ وَهَزَلَ

a. pl. of حال hâll. Who alight, halt, or stay.

s. pl. of خل Vinegars.

vn. A wasting away; emaciation.

اَلْحُلُولُ [el-hulûl] (zammeteynle) Kezâlik konmak. Ve حُلُولٌ [hulûl] Kurbân şol mevzi’e erişmeğe dahi derler ki onda onun zebhi helâl olur; yukâlu: حَلَّ الْهَدْيُ يَحِلُّ حُلُولًا إِذَا بَلَغَ الْمَوْضِعَ الَّذِي يَحُلُّ فِيهِ نَحْرُهُ Ve حَلَّ الْعَذَابُ يَحِلُّ derler bâb-ı sânîden وَجَبَ ma’nâsına ve يَحُلُّ derler bâb-ı evvelden يَنْزِلُ ma’nâsına. Ve bu iki ma’nâ üzerine kırâ’at olundu Bârî ta’âlânın ﴿فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبِي﴾ (طه، 81) dediği kavli. Ve ammâ: ﴿أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِنْ دَارِهِمْ﴾ (الرعد، 31) dediği hemîn zammla kırâ’at olunmuştur,تَنْزِلُ ma’nâsına. Ve حُلُولٌ [hulûl] Deyn hâll olmağa dahi derler; tekûlu: حَلَّ الدَّيْنُ يَحِلُّ حُلُولًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي

اَلْخُلُولُ [el-hulûl] (zammeteynle) Bi-ma’nâhu; yukâlu: خَلَّ لَحْمُهُ يَخُلُّ خَلًّا وَخُلُولًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا قَلَّ وَنَحُفَ Ve خَلٌّ [hall] Du’âyı tahsîs etmeğe dahi derler; yukâlu: عَمَّ فُلَانٌ فِي دُعَائِهِ وَخَلَّ أَيْ خَصَّ Ve خَلٌّ [hall] Deve yavrusunun dilin yarmağa dahi derler, anasın emmesin diye; tekûlu: خَلَلْتُ لِسَانَ الْفَصِيلِ أَخُلُّهُ إِذَا شَقَقْتَ لِئَلَّا يَرْتَضِعَ وَلَا يَقْدِرَ عَلَى الْمَصِّ Ve خَلٌّ [hall] Bürdeyi hılâlle ıslâh etmeğe dahi derler. Ve fakîr olmağa dahi derler; yukâlu: خَلَّ الرَّجُلُ إِذَا افْتَقَرَ وَذَهَبَ مَالُهُ