(a. s. c. : efrad) : 1) tek, yalnız olan şey, çift olmıyan, eşi bulunmıyan. 2) tek olan sayı.

iz. ar. cm: efrâd. 1. Bir mecmû‘un her bir teki: فرد آفریده ferd-i âferîde = şahs-ı mahlûk; efrâd-ı nâs; efrâd-ı beşer; هر فرد her ferd = herkes. 2. Çift olmayan adet, tek adet. 3. Bir tek beyt, müfret. ≡ cm. 1. Eşhâs: efrâd-ı ümmet. 2. Âdî şahıslar, sıra adamları, avâm; efrâd-ı askeriye = zâbit olmayanlar, neferât. ≡ sıf. 1. Tek, çift olmayan: aded-i fert; recebü’l-fert. 2. Eşi olmayan, bî-misil, bî-nazîr, ferîd: Cenâb-ı Hakk fert ve sameddir.

اَلْفَرْدُ [el-ferd] (fâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) نِصْفُ الزَّوْجِ [nisfu’z-zevc] ma’nâsınadır ki çiftin yarısı demektir, Türkîde tek ta’bîr olunur; yukâlu: هَذَا فُرَادَى نِصْفُ الزَّوْجِ Ve yalnız yegâne ve yek-dâne olan şey’e denir, müttehid ma’sâsına. Cem’i فِرَادٌ [firâd] gelir fâ’nın kesriyle; yukâlu: هَذَا شَيْءٌ فَرْدٌ أَيْ مُتَّحِدٌ Ve dünyâda misl ve nazîri olmayan kimseye denir, bî-hemtâ ma’nâsına. Cem’i أَفْرَادٌ [efrâd] ve فُرَادَى [furâdâ] gelir, سُكَارَى [sukârâ] vezninde ki bu gayr-i kıyâs üzeredir, gûyâ ki فَرْدَانِ lafzından cem’dir ve yukâlu: سَيْفٌ فَرْدٌ أَيْ لاَ نَظِيرَ لَهُ

Mütercim der ki Âsitâne-i emn-âşiyâneye vürûdumuzdan çend rûz mürûrunda ecillâ-i kirâmdan bir zâtın ziyâretine varılıp meclisleri ‘ulemâ’ ile gâss olmakla meğer beynlerinde Beydâvî merhûmun sûre-i Bakara’da rü’yet bahsinde ve ذَلِكَ لِلْمُؤْمِنِينَ فِي الْآخِرَةِ وَالْأَفْرَادِ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ فِي بَعْضِ الْأَحْوَالِ فِي الدُّنْيَا 'ibâretinde vâki اَلْأَفْرَادِ mâddesinin istikşâfı mütedâvil imiş. Bi’d-defe’ât mu’âtât-i kûs-i mübâhasât vukû’undan sonra ke-mâ kâne müşkil olarak 'alâ-hâlihi kaldıkta bu fakîr sâhib-i meclisten ri’âyet-i edeble ba’de’l-istîzân bu makûle bast-ı lisân-ı beyân eyledi ki evvelâ Beydâvî hazretlerinin mutasavvife olduğu ‘indinizde mukarrer midir, değil midir diye su’âlimizi ba’de’t-tasdîk işbu أَفْرَادٌ [efrâd] ‘unvânı burada tasavvuf ıstılâhına mebnîdir dediğimizde beyne’l-ihcâf ve’l-ikbâl istikşâf sûreti ibrâz eylemeleriyle bu resme tafsîle ibtidâr olundu ki burada أَفْرَادٌ [efrâd]dan murâd Fahrü’l-enâm ‘aleyhi’s-salâtu ve’s-selâm hazretleridir, ekmel-i efrâd-ı nev’-i insânî olmakla ehad ve şef’ ve vitr-i ferdiyyetlerini câmi’dir. Kezâlik “أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللهُ نُورِي” hadîsi mûcibince evvel-i mahlûk ve “كُنْتُ نَبِيًّا وَآدَمُ بَيْنَ الْمَاءِ وَالطِّينِ” hadîsi muktezâsınca evvel-i enbiyâ’ ve ﴿وَلَكِنْ رَسُولَ اللهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّنَ﴾، الآية kerîmesi muktezâsınca hâtemiyyet-i ferdlerini câmi’dir ve “أُوتِيتُ جَوَامِعَ الْكَلِمِ” hadîsi işbu külliyyet ve cem’iyyete işârettir, ona mebnî lisân-ı hakîkatte zât-ı şerîflerine أَفْرَادٌ [efrâd] ta’bîr olunur. Beydâvî dahi ehl-i hakîkatten olmakla cevheren ve sîgaten أَفْرَادٌ [efrâd] ‘unvânıyla sebt eylemiştir diye takrîr eylediğimizde ta’bîrât-ı mezkûre sâmi’alarını kar’ eylemediğinden nâşî mahall-i beyân-ı iltimâslarında Şeyh-i Ekber kuddise sırruhu’l-enver hazretleri Fusûs’ta Fass-ı Muhammediyye’yi kelime-i ferdiyye ile tertîbleri ona işâret olup şürrâh dahi vech-i mezkûr üzere ma’a’z-ziyâde bast ve tafsîl eylemişlerdir dediğimizde derhâl Fusûs’u ve şürûhunu ihzâr ve mürâca’at ve vâkıf-ı keyfiyyet olduklarında sükût ile gûyâ ki şâbâş-ı mahmidet oldular. “Sâ’ib du çîz mî-şikend şân-ı şi’r-râ // Teslîm-i bî-vukûf u sukût-ı vukûf-mend.” İntehâ. Ve فَرْدٌ [ferd] Çehrede çene kemiklerinin birine ıtlâk olunur, ikisine فَرْدَانِ [ferdân] denir. Ve 'Araba mahsûs şol papuca ıtlâk olunur ki tasması kat kat dikilmeyip hemân yalın kat ve be-gâyet yufka ve nâzük ola. Kâle fi’n-Nihâye: وَفِي الْحَدِيثِ “جَاءَ رَجُلٌ يَشْكُو رَجُلاً مِنَ الْأَنْصَارِ شَجَّهُ فَقَالَ ||يَا خَيْرَ مَنْ يَمْشِي بِنَعْلٍ فَرْدِ|| أَوْهَبَهُ لِنَهْدَةٍ وَنَهْدِ|| لا تَسْبِيَنَّ سَلَبِي وجِلْدِي|| أَرَادَ النَّعْلَ الَّتِي هِيَ طَاقٌ وَاحِدٌ وَلَمْ تُخْصَفْ طَاقًا عَلَى طَاقٍ وَلَمْ تُطَارَقْ وَهُمْ يُمْدَحُونَ بِرِقَّةِ النِّعَالِ وَإِنَّمَا يَلْبَسُهَا مُلُوكُهُمْ وَسَادَتُهُمْ فَأَرَادَ يَا خَيْرَ الْأَكَابِرِ مِنَ الْعَرَبِ Ve فَرْدٌ [ferd] Yalnız şey’e denir, münferid ma’nâsına, ke-mâ se-yuzkeru. Ve ‘Arablar “Ben filâna yalnız olduklarımız hâlde buluştum” diyecek yerde لَقِيتُهُ فَرْدَيْنِ derler. Ve فَرْدٌ [Ferd] Bir mevzi’ adıdır. Ve esmâ-i ricâldendir: Ziyâd b. el-Ferd yâhûd İbn Ebi’l-Ferd ashâbdandır. Ve hafs el-Ferd el-Mısrî, Cebriyye tâ’ifesinden bir kimsedir. Ve فَرْدٌ [Ferd] 'Abdullâh b. Revâha hazretlerinin kılıcı ismidir.

a. (fem. فردە) 1. Single, solitary. 2. Unique. 3. Odd (number).

اَلْفَرْدُ [el-ferd] (fâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Tek, وِتْرٌ [vitr] ma’nâsına.