iz. ar. cm: fusûl. 1. Ayrılma, ayrılık, vasl mukâbili. 2. Kesmek, kat‘ hüküm, hall: davayı fasl etti; hall ü fasl. 3. Bir kitap veya bâbın münkasim olduğu aksâmın beheri: kitabın ikinci faslı. 4. Senenin münkasim olduğu dört mevsimin beheri: fasl-ı bahâr, fasl-ı sayf, fasl-ı harîf, fasl-ı şitâ; fusûl-i erbaa. 5. Tiyatro oyununun münkasim olduğu aksâmın beheri ki perdenin tebdîliyle oynanılır. Fr. Acte. 6. Bir defada icrâ olunan mûsikî: bir fasıl çalmak. 7. Tr. Çekiştirme, gıybet, mezemmet: fasl etmek. 8. A‘zâ-yı bedenin oynak yeri, mafsal. n. اصل و فصل asl u fasl = asl u esâs: bunun asl u faslı yoktur = hiç vukuu yoktur, büsbütün bî-esastır.

اَلْفَصْلُ [el-fasl] (وَصْلٌ [vasl] vezninde) İki nesne aralığında hâciz olan şey’e denir. Fi’l-asl masdardır, فَاصِلٌ [fâsil] ma’nâsınadır; yukâlu: بَيْنَهُمَا فَصْلٌ أَيْ حَاجِزٌ Ve a’zâ-i bedende olan iki kemiğin kavuştukları yere denir ki en yeri ta’bîr olunur, مَفْصِلٌ [mefsil] dahi denir. Mü’ellif كُلُّ مُلْتَقَى عَظْمَيْنِ مِنَ الْجَسَدِ 'ibâretiyle tefsîr eylemekle öylece terceme olundu, yoksa muktezâ-yı mâdde iki kemik birbirinden ayrılan yer olmaktır. Gerçi iki ma’nâ beyninde mülâzeme vardır, ammâ mü’ellifin ta’rîfi أَوْصَالٌ [evsâl] mâddesine mülâyimdir. Ve ‘an-karîb mezkûr olan فَصْلُ الْجَسَدِ bundan e’ammdır, zîrâ ba’zı mültekî olan kemikler vardır ki kimi أَرْبِطَةٌ [erbitat] ve أَوْصَالٌ [evsâl] ile melsûktur ve kimi müdervezedir ve kimi müselseledir ve kiminin re’si muhkem ve âhirde نُقْرَةٌ [nukret] olmakla ona idhâl ve ihkâm olunmuştur ve kimi esnân-ı minşâr şeklinde olup نُقْرَةٌ [nukret]lere idhâl olunmuştur. Pes فَصْلُ جَسَدٍ [faslu cesed] bunlara şâmildir. Ve فَصْلٌ [fasl] Hak söze denir, فَاصِلٌ [fâsil] ma’nâsınadır; yukâlu: قَوْلُهُ فَصْلٌ لَا هَذْرٌ أَيْ حَقٌّ Ve فَصْلُ الْجَسَدِ [faslu’l-cesed] Bedenin oynak yerine denir ki mevzi’-i فَصْلٌ [fasl]dır; bedende her iki فَصْلٌ [fasl]ın aralığında bir وَصْلٌ [vasl] vardır ki o sinirdir, kemikler birbirine onunla mürtebit olmuştur. Ve فَصْلٌ [fasl] Nuhâttan Basriyyûn 'indinde Kûfiyyûn’un عِمَادٌ ['imâd] ıtlâk ettikleri zamîrden ‘ibârettir, ya’nî Basriyyûn o zamîre فَصْلٌ [fasl] ve Kûfiyyûn عِمَادٌ [‘imâd] ıtlâk ederler, ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿إِنْ كَانَ هَذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ﴾ اَلْآيَة بِنَصْبِ الْحَقِّ لِخَبَرِيَّتِهِ فَقَوْلُهُ هُوَ فَصْلٌ وَعِمَادٌ Mütercim der ki bu zamîrin şânında Mugni’l-Lebîb dört mes’ele vaz’ ve şurût ve fevâ’idini bast eylemiştir fe’lyurâca’. Ve فَصْلٌ [fasl] Hakk ile bâtıl beynini fark ve temyîz ile olan hükm ve kazâ’ ma’nâsınadır, فَيْصَلٌ [faysal] dahi bu ma’nâyadır; yukâlu: لَمْ يَرْضَ بِفَصْلِهِ وَبِفَيْصَلِهِ أَيْ قَضَائِهِ بَيْنَ الْحَقِّ وَالْبَاطِلِ Ve veledi memeden kesmek ma’nâsınadır; yukâlu: فَصَلَ الْمَوْلُودَ عَنِ الرَّضَاعِ فَصْلًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا فَطَمَهُ Bundan ism فِصَالٌ [fisâl]dir, ke-mâ se-yuzkeru. Ve iki nesne aralığına hâciz olup فَاصِلَةٌ [fâsilet] vermek ma’nâsınadır ki mâ-kablinin müntehî olduğunu iş’âr için olur, hadd ve sınır gibi; yukâlu: فَصَلَ بَيْنَهُمَا إِذَا حَجَزَ Ve bir nesneyi kesip ayırmak ma’nâsınadır; yukâlu: فَصَلَهُ إِذَا قَطَعَهُ وَأَبَانَهُ Ve فَصْلٌ [fasl] Ehl-i 'arûz ıstılâhında beytin 'arûzuna mahsûs olan tagyîre ıtlâk olunur ki haşvlerde o tagyîr câ’iz olmaya. Ve bu 'arûzdan bir yâhûd birden ziyâde harf-i müteharriki iskâtla hâsıl olur, pes böyle tagyîre فَصْلٌ [fasl] ıtlâk olunur.

s. (pl. فصول) 1. A partition, screen. 2. A joint, articulation. 3. A subdivision of a tribe or family. 4. A section, subdivision of a book, etc. 5. An “act” of a theatrical piece. 6. Either one of the four seasons; a season of any natural production. 7. (Ar. gram.) A separating pronoun placed between a definite subject and a definite predicate, and in apposition with the former. 8. T. (music) A complete musical partition, containing prelude and the evolution of a certain mode.

vn. & s. 1. A separating; separation. 2. A dividing into parts or lots; division. 3. A severing, sundering; severance. 4. A weaning a suckling. 5. A deciding a suit, etc.; decision.

اَلْفَصْلُ [el-fasl] (fâ’nın fethi ve sâd’ın sükûnuyla) Mevsim ki eczâ’-i senede i’tibâr olunur; yukâlu: فَصْلُ الرَّبِيعِ وَفَصْلُ الشِّتَاءِ

اَلْفُصُولُ [el-fusûl] (zammeteynle) Cem’i, mevsimler ma’nâsına. Ve فَصْلٌ [fasl] Kesmeğe dahi derler; yukâlu: فَصَلْتُ الشَّيْءَ فَانْفَصَلَ أَيْ قَطَعْتُهُ فَانْقَطَعَ Ve çıkmak ma’nâsına dahi gelir; yukâlu: فَصَلَ مِنَ النَّاحِيَةِ إِذَا خَرَجَ