اَلْأَحَدُ [el-ehad] (fethateynle) وَاحِدٌ [vâhid] ma’nâsınadır ki evvel-i 'adeddir; tekûlu: أَحَدٌ وَاثْنَاِن وَأَحَدَ عَشَرَ وَإِحْدَى عَشْرَةَ Ve ammâ kavluhu ta’âlâ: ﴿قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ﴾ (الإخلاص 1) فَهُوَ بَدَلٌ مِنَ “الله” لِأَنَّ النَّكَرَةَ قَدْ تُبْدَلُ مِنَ الْمَعْرِفَةِ كَقَوْلِهِ ﴿بِالنَّاصِيَةِ نَاصِيَةٍ﴾ (العلق 15-16) Zâhiren Cevherî’nin bu kelâmı lafz-ı هُوَ [huve] zamîr-i şân olmadığına binâ’endir ki zamîr-i şân oldukta أَحَدٌ haber olur, te’vîle ihtiyâc olmaz. Ve Kisâ’î eyitti: Kaçan ki ‘adede elif lâm dâhil olsa, cemî’isinde dâhil olur; tekûlu: مَا فَعَلَتِ الْأَحَدَ عَشَرَ الْأَلْفَ الدِّرْهَمَ Ve Basriyyûn eyitti: Elif lâm cüz-i evvele dâhil olur; fe-tekûlu: مَا فَعَلَتِ الْأَحَدَ عَشَرَ أَلْفَ دِرْهَمٍ Pes أَحَدٌ [ehad] ismdir, muhâtab olmağa sâlih olan kimseye ıtlâk olunur. Bunda vâhid ve cem’ ve müzekker ve mü’ennes berâber olur; ve minhu kavluhum: مَا فِي الدَّارِ أَحَدٌ Ve kâlallâhu ta’âlâ: ﴿لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ﴾ (الأحزاب 32) وَقَالَ ﴿فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ﴾ (الحاقة 47) هَذَا مَا قَالَهُ الْجَوْهَرِيُّ وَفِيهِ أَنَّ مَعْنَى الْجَمْعِ فِي هَذِهِ الْأَمْثِلَةِ مِنْ وُقُوعِ النَّكِرَةِ فِي سِيَاقِ النَّفْيِ لَا مِنْ وَضْعِ لَفْظِ وَاحِدٍ وَالْكَلَامُ فِيهِ