اَلْبَيْضُ [el-beyd] (bâ’nın fethiyle) Bir gûne şişe ıtlâk olunur ki at kısmının kollarında hâdis olur, yumurta şeklinde olur. Ve bu ma’nâda masdar olur; yukâlu: بَاضَتْ يَدُ الْفَرَسِ تَبِيضُ بَيْضًا إِذَا وَرِمَتْ يَعْنِي وَرَمًا عَلَى هَيْئَةِ الْبَيْضَةِ Ve kuş yumurtlamak ma’nâsınadır; yukâlu: بَاضَتِ الدَّجَاجَةُ إِذَا أَلْقَتْ بَيْضَهَا Ve havânın ıssılığı müştedd olmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بَاضَ الْحَرُّ إِذَا اشْتَدَّ Ve kedi otunun kılçık gibi uzun uzun filizleri dökülmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَاضَتِ الْبُهْمَى إِذَا سَقَطَتْ نِصَالُهَا Ve bir kimseye aklıkta gâlib olmak ma’nâsınadır; yukâlu: بَاضَ فُلاَنًا إِذَا غَلَبَهُ فِي الْبَيَاضِ Ve ağacın ve kerestenin rutûbeti çekilip sinmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَاضَ الْعُودُ إِذَا ذَهَبَتْ بِلَّتُهُ Ve bir yerde mukîm olmak ma’nâsınadır; yukâlu: بَاضَ بِالْمَكَانِ إِذَا أَقَامَ بِهِ Ve bulut yağmur yağdırmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بَاضَ السَّحَابُ إِذَا أَمْطَرَ

اَلْبَيْدُ [el-beyd] (bâ’nın fethi ve yâ’nın sükûnuyla) ve اَلْبُيُودُ [el-buyûd] (zammeteynle) Helâk olmak; yukâlu: بَادَ الشَّيْءُ يَبِيدُ بَيْدًا وَبُيُودًا أَيْ هَلَكَ

اَلْبَيْضُ [el-beyd] (bâ’nın fethi ve yâ’nın sükûnuyla) Cem’i. Ve 'Arabların “هُوَ أَذَلُّ مِنْ بَيْضَةِ الْبَلَدِ” dedikleri kavllerinde بَيْضَةُ الْبَلَدِ den murâd şol devekuşu yumurtasıdır ki onu terk etmiş ola. Ve بَلَدٌ [beled] fethateynle devekuşu yavru çıkardığı yerdir. Ve بَيْضَةٌ [beydat] Hâya yumurtasına da derler, خُصْيَةٌ [husyet] ma’nâsına. Ve her kimsenin havzasına ya’nî taht-ı zabtında olan nesneye de بَيْضَةٌ [beydat] derler. Ve بَيْضَةُ الْقَوْمِ [beydatu’l-kavmi] Kavmin fezâsı, sâha ma’nâsına. Ve بَيْضٌ [beyd] Kezâlik şol veremdir ki atın ön ayağında olur, ya’nî yelden olan şiştir. Asma’î eyitti: Atın ayağında bu makûle hâlet 'uyûb-ı sehledendir; yukâlu: بَاضَتْ يَدُ الْفَرَسِ تَبِيضُ بَيْضًا وَبَاضَتِ الطَّائِرَةُ Ve بَيْضٌ [beyd] Issı gâlib olmağa da derler; yukâlu: بَاضَ الْحَرُّ إِذَا اشْتَدَّ Ve çakır dikeninin dikenleri düşmeğe dahi derler; yukâlu: بَاضَتِ الْبُهْمَى إِذَا سَقَطَتْ نِصَالَهَا Ve ‘Arabların “سَدَّ ابْنُ الْبِيضِ الطَّرِيقَ” dediklerinin vechi budur ki zamân-ı evvelde إِبْنُ بِيضٍ demekle ma’rûf kimse bir yokuşta nâkasın sinirleyip yolu tutmuş idi ve halâyıkın mürûruna mâni’ olmuştu.