(a. i. c. : mürûc) : çayır, çayırlık, (bkz. : mertâ’).

(f. s.) : “here” ile birlikte kullanılır. Here G merc : karmakarışık, altüst.

(a. i. c.) : kararsız olma. 2) zorunlu olma.

sıf. fa. [“herc” lugatına ittibâ‘an kullanılır.] herc merc, herc ü merc = karmakarış, karmakarışık, altüst, zîr ü zeber: ortalık herc ü merc oldu.

اَلْمَرْجُ [el-merc] (mîm’in fethi ve râ’nın sükûnuyla) Şol otlu, sulu çayırlığa ve çemen-zâra denir ki onda davarlar ra’y olunur ola; meselâ Üsküdar verâsında İbrâhîm Ağa Çayırlığı ve Kâğıthâne Çayırlığı gibi. Zikri âtî مَرْجٌ [merc] dedikleri mahaller bundan me’hûzdur. Ve مَرْجٌ [merc] Masdar olur, davarı otlamak için müseyyeb edip mer’âya salıvermek ma’nâsına; yukâlu: مَرَجَ الدَّابَّةَ مَرْجًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا أَرْسَلَهَا لِلرَّعْيِ ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لاَ يَبْغِيَانِ﴾ أَيْ خَلاَّهُمَا لاَ يَلْتَبِسُ أَحَدُهُمَا بِالْآخَرِ Kâle’l-Beydâvî: أَرْسَلَهُمَا مِنْ مَرَجْتُ الدَّابَّةَ إِذَا أَرْسَلْتَهَا وَالْمَعْنَى أَرْسَلَ الْبَحْرَ الْمِلْحَ وَالْبَحْرَ الْعَذْبَ يَلْتَقِيَانِ أَيْ يَتَجَاوِرَانِ وَلاَ يَتَمَاسُّ سُطُوحُهُمَا Vâkı’â Nehr-i Nîl’in Bahr-i Sefîd’e kavuştuğu mütercim-i hakîrin meşhûdu olmuştur ki vâfir mahalle kadar imtizâc ve ittihâd eylemeyip yol gibi nümâyân olarak gider; ta’mı dahi mütegayyir olmadığı menkûldür. Bahr-i Fâris’e munsabb olan Dicle dahi o resme olduğu mahkîdir, niteki Hâlen İslâmbul’da Kâğıthâne suyunda ve ba’zı sel sularında dahi sûret-i mezbûre meşhûddur. Ve ba’zılar بَحْرَيْنِ [bahreyn]i Bahr-i Fârs ile ki Hurmuz denizidir ve Bahr-i Rûm [ile] ki kulzum denizidir, tefsîr eylediler. Ona göre iltikâları Bahr-i Muhît’te olur. Eslâfta Şâm ve Mısır ve habeş ülkeleri kayâsire-i Rûm memâliki olmakla Bahr-i kulzum’a Bahr-i Rûm ıtlâk eylediler. Ve مَرْجٌ [merc] Bir nesneyi şey’-i âhere katıp karıştırmak ma’nâsınadır; yukâlu: مَرَجَ الشَّيْءَ بِالشَّيْءِ إِذَا خَلَطَهُ بِهِ Mü’ellifin Basâ’ir’de ve Râgıb’ın Müfredât’ta beyânına göre مَرْجٌ [merc] bu ma’nâya mevzû’dur. Meselâ merg-zâra ıtlâkı ihtilât-ı nebâta mebnîdir ve irsâlü’d-dâbbe ve sâ’ir ma’ânî ondan müteferri’dir.

اَلْمَرَجُ [el-merec] (fethateynle) Çobansız kendi başlarına otlayan salma deveye denir; müfred ve cem’e ıtlâk olunur, zîrâ fi’l-asl masdardır; yukâlu: إِبِلٌ مَرَجٌ وَبَعِيرٌ مَرَجٌ إِذَا كَانَتْ تَرْعَى وَلاَ رَاعِيَ لَهَا Ve fâsid ve tebâh olmak ma’nâsına masdar olur; yukâlu: مَرِجَ اْلأَمْرُ مَرَجًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا فَسَدَ Ve bir nesne mütemekkin olmayıp beri öte bî-karâr olmak ma’nâsınadır, bol yüzüğün parmakta oynaması gibi; tekûlu: مَرِجَ الْخَاتَمُ فِي إِصْبَعِي إِذَا قَلِقَ Ve ihtilât ve ıztırâb ma’nâsınadır; yukâlu: مَرِجَ اْلأَمْرُ إِذَا اخْتَلَطَ وَاضْطَرَبَ ve minhu’l-hadîsu: “كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا مَرِجَ الدِّيِنُ” Ve 'Arablar بَيْنَهُمْ هَرْجٌ وَمَرْجٌ derler ki بَيْنَهُمْ إِخْتِلاَطٌ وَفِتْنَةٌ وَتَهْوِيشٌ وَاضْطِرَابٌ ma’nâsınadır. Bunda râ’nın sükûnu هَرْجٌ [herc] kelimesine müşâkeleye mebnîdir.

s. (pl. مروج) 1. A tract of meadow land. 2. Name of places.

اَلْمَرْجُ [el-merc] (mîm’in fethi ve râ’nın sükûnuyla) Şol yere derler ki onda davar olar. Ve مَرْجُ الْخُطَبَاءِ [Mercu’l-hutabâ’] horasân’da bir yerin adıdır. Ve مَرْجُ رَاهِطٍ [Mercu Râhit] Şâm-ı şerîfte bir yerin adıdır. Ve bundan me’hûzdur يَوْمُ الْمَرْجِ [yevmu’l-merc] dedikleri ki Mervân b. hakem’in dahhâk b. kays el-Fihrî üzerine vardığı gündür. Ve مَرْجُ الْقَلَعَةِ [Mercu’l-kala’at] (lâm’ın fethiyle) Berriyyede bir menzilin adıdır. Ve مَرْجٌ [merc] Davarı mer’aya salıvermeğe dahi derler; tekûlu: مَرَجْتُ الدَّابَّةَ أَمْرُجُهَا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا أَرْسَلْتَهَا تَرْعَى Ve bundandır Bârî ta’âlânın ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ﴾ (الرحمن 19) buyurduğu ya’nî “Bahreyni salıverdi bir vechle ki birbirine karışıp mültebis olmazlar.” Ve مَرْجٌ [merc] Gâh olur ki مَرْجٌ [merc]den tahfîf olunup “هَرْجٌ وَمَرْجٌ” derler, fitne ve fesâd ma’nâsına, nitekim gelse gerektir.

اَلْمَرَجُ [el-merec] (fethateynle) Hareket edip muztarib olmaktır; yukâlu: مَرِجَ الْخَاتَمُ فِي إِصْبَعِي مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ أَيْ قَلِقَ مِثْلُ جَرِجَ ki جَرِجَ dahi cîmeynle hareket etti demektir. Ve مَرَجٌ [merec] Fâsid olmağa dahi derler; yukâlu: مَرِجَتْ أَمَانَاتُ النَّاسِ أَيْ فَسَدَتْ Ve muhtelit olmağa dahi derler; yukâlu: مَرِجَ الدِّينُ وَالْأَمْرُ يَعْنِي اضْطَرَبَ وَتَشَوَّشَ Ve minhu: “اَلْهَرْجُ وَالْمَرْجُ” fitne ve fesâd ma’nâsına. Ve مَرْجٌ [merc]in sükûnu هَرْجٌ [herc]e münâsebet içindir.