Ve تَلْبِيَةٌ [telbiyet] kelime-i merkûmeden ahz olunduktan sonra ondan fi’l tasarruf olunmuştur, تَهْلِيلٌ [tehlîl] ve تَسْبِيحٌ [tesbîh] ve تَشَهُّدٌ [teşehhud] gibi. Nihâye’de ve minhu hadîsu 'Alkama: “أَنَّهُ قَالَ لِلأَسْوَدِ يَا أَبَا عَمْرٍو قَالَ لَبَّيْكَ قَالَ لَبَّي يَدَيْكَ” hadîsini سَلِمَتْ يَدَاكَ وَصَحَّتَا 'ibâretiyle tefsîr eylemiştir ki ma’nâ-yı lâzımı olur ve bu لَبَّتْ يَدَاكَ لَبَّيْنِ sebkindedir; لَبَّيْكَ lafzına izdivâc için يَدَيْكَ denilmiştir. Ve Zemahşerî لَبَّى يَدَيْكَ kelâmını أُطِيعُكَ وَأَتَصَرَّفُ بِإِرَادَتِكَ وَأَكُونُ كَالشَّيْءِ الَّذِي تُصَرِّفُهُ بِيَدَيْكَ كَيْفَ شِئْتَ 'ibâretiyle tefsîr eylemiştir. Ve sâhib-i Misbâh izâfetle لَبَّى زَيْدٍ vürûdunu nakl eylemekle bu dahi يَدَيْكَ kelimesine muzâf olmuş olmakla izdivâc tekellüfüne hâcet kalmaz. Ve Zemahşerî’nin tefsîrinde dahi izâfet sûreti münfehimdir, “İki ellerine de her bâr itâ’at ve icâbetim vardır, yemîn ve yesârınla tasarruf eyle” demektir ki kemâl-i inkıyâd izhâr eylemektir. İntehâ. Ve لَبٌّ [lebb] Kelimesi mübâlagaten vasf olur, bir mahalde yâhûd bir husûsta aslâ münfekk olmayıp hemîşe mukîm ve mülâzım olan kişiye ıtlâk olunur; yukâlu: هُوَ لَبٌّ عَلَيْهِ أَيْ لاَزِمٌ مُقِيمٌ لاَ يُفَارِقُهُ Ve لَبٌّ [lebb] Dâbbeye sîne-bend geçirmek ma’nâsınadır; tekûlu: لَبَّيْتُ الدَّابَّةَ لَبًّا أَيْ جَعَلْتُ لَهَا لَبَبًا فَهِيَ مَلْبُوبٌ Ve bir kimsenin لَبَّةٌ [lebbet]ine ya’nî gerdanı dibine vurmak ma’nâsınadır; yukâlu: لَبَّهُ إِذَا ضَرَبَ لَبَّتَهُ Ve müvâcehe ve muhabbet ma’nâlarına gelir, niteki mü’ellif zımnen beyân eyledi, lâkin bu ma’nâlar mecâzdır, ikâmet ma’nâsından müteferri’dir.

اَللُّبُّ [el-lubb] (lâm’ın zammıyla) Ağuya denir, سَمٌّ [semm] ma’nâsına. Ve her şey’in mahz ve hâlisine denir; yukâlu: هُوَ لُبُّهُ أَيْ خَالِصُهُ Ve içli nesnenin içine ve özüne denir, meselâ لُبُّ النَّخْلِ [lubbu’n-nahl] hurmâ beynisidir ve لُبُّ الْجَوْزِ [lubbu’l-cevz] ve لُبُّ اللَّوْزِ [lubbu’l-levz] cevzin ve bâdemin içleridir. Ve لُبٌّ [lubb] عَقْلٌ ['akl] ve hûşa ıtlâk olunur. Cem’i أَلْبَابٌ [elbâb] gelir ve أَلُبُّ [elubb] gelir hemzenin fethi ve lâm’ın zammıyla. Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre لُبٌّ [lubb] şevâyibden sâfî ve hâlis olan 'akla ıtlâk olunur. Buna göre iki ma’nâdan menhût olur; 'alâ-kavlin لُبٌّ [lubb] عَقْلٌ ['akl]-ı zekîye ıtlâk olunmakla beynlerinde 'umûm ve husûs-ı mutlak olur, zîrâ her لُبٌّ [lubb] عَقْلٌ ['akl] olur ve her عَقْلٌ ['akl] لُبٌّ [lubb] olmaz. Kezâlik لُبٌّ [lubb] lafzının cem’i أَلْبُبٌ [elbub] gelir fekk-i idgâmla.

i. fa. 1. Dudak, şefe: غنچه لب gonçe-leb = gonça dudaklı. شكرلب şeker-leb = tatlı dudaklı. 2. Kenar: لب دريا leb-i deryâ = deniz kenarı, sâhil.

اَللَّبُّ [el-lebb] (lâm’ın fethi ve bâ’nın teşdîdiyle) Bu dahi bir yerde eğlenip mukîm olmak ma’nâsınadır; yukâlu: لَبَّ بِالْمَكَانِ لَبًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا أَقَامَ Ve minhu kavluhum: لَبَّيْكَ [lebbeyke] 'aded irâdesiyle tesniye kılınıp kâf-ı hitâba muzâf kılınmıştır. Ve bunun ma’nâsında akvâl-i erba’a vardır:

iz. ar.cm: elbâb. 1. İç, mağz. bâdem gibi meyvelerin içi. 2. Bir şeyin iç tarafı, kışrından yani kabuğundan mâ-adâsı, öz: küre-i arzın lübbü. 3. Kalp, rûh, akıl, mana. [cem‘i başlıca bu mana ile müsta‘meldir:] اولو الالباب ülü’l-elbâb = erbâb-ı ukûl, ehl-i zekâ ve idrâk.

ب kalmak, yaşamak.

(a. i.) : 1) iç, öz.

(f. i.) : 1) dudak. Şeker-leb : şeker dudaklı. Gonce-leb : konca gibi dudağı olan. leb-i âftâb : gölge. leb-i cânân : sevgilinin dudağı. leb-i derya (deniz dudağı) : mec. deniz kenarı. leb-i handan : gülen dudak. leb-i şefkat : şefkat dudağı. 2) uç, kenar. leb-i cû : ırmak kenarı. leb-i cûy-bâr v : su kenarı.

Öz, kalp, iç, cevher, akıl, zeka, gönül. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; zeki, us, yürek, asıl, esas, sağduyu, merkez, özet, anlak, hulasa, asıl/en iyi kısım, çekirdek, ağaç gövdesinin merkezi, ceviz vb.nin içi.

اَللَّبُ [el-leb] (lâm’ın fethiyle ki ikisi de muhaffeftir) Dişi arslana denir. Mü’ellif bunları hemze bâbında dahi îrâd eyledi. Şârih der ki لَبْوَةٌ [lebvet] kelimesindeki hâ’ te’nîs içindir, نَاقَةٌ [nâkat] ve نَعْجَةٌ [na’cet]te olduğu gibi; zîrâ bunların lafızlarından müzekker yoktur ki hâ-i tezkîr ü te’nîsi fârık ola.