(a. i.) : söz. (bkz. : güft, kelâm).

i. 1. İnsanın ve bazı hayvanların vücûdunda biten sertçe ve kalınca tüy, şa’r, mûy: saçından, sakalından, bıyığından kıl koparmak; göğsünde, kollarında çok kıl vardır. Keçi kılı; at kuyruğunun, yelesinin kılları. 2. Keçi tüyü, sof: kıldan çuval, çul. [koyununkine yün ve yapağı; deve, at ve diğer hayvanâtın ince ve kısa olanına tüy denir.] 3. mc. Pek az miktar, cüz’î: düşmesine kıl kaldı; kıl kadar yerinden oynamış.

اَلْقَيْلُ [el-kayl] (kâf’ın fethiyle) Bu dahi himyer kabîlesinin meliklerine ıtlâk olunur. Aslı قَيِّلٌ idi, فَيْعِلٌ [fey’il] vezninde; nâfiz olduğu için ıtlâk olunmuştur; cem’i أَقْوَالٌ [akvâl]dir aslına mebnî ve أَقْيَالٌ [akyâl] gelir lafzına mebnî أَرْيَاحٌ [eryâh] gibi.

اَلْقَيْلُ [el-kayl] (سَيْلٌ [seyl] vezninde) ve اَلْقَائِلَةُ [el-kâ’ilet] ve اَلْقَيْلُولَةُ [el-kaylûlet] (حَيْلُولَةٌ [haylûlet] vezninde) ve اَلْمَقَالُ [el-mekâl] ve اَلْمَقِيلُ [el-mekîl] (mîm’lerin fethiyle) Nısf-ı nehâr vaktinde uyumak ma’nâsınadır; yukâlu: قَالَ الرَّجُلُ يَقِيلُ قَيْلًا وَقَائِلَةً وَقَيْلُولَةً وَمَقَالًا وَمَقِيلًا إِذَا نَامَ فِي الْقَائِلَةِ Ve قَيْلٌ [kayl] (سَيْلٌ [seyl] vezninde) شَرْبٌ [şerb] kelimesi gibi ism-i cem’ olur; قَيْلُولَةٌ [kaylûlet] eden kimselere denir. Ve قَيْلٌ [kayl] ve قَيُولٌ [kayûl] (صَبُورٌ [sabûr] vezninde) Nısf-ı nehârda içilen süte denir; tekûlu: شَرِبْتُ الْقَيْلَ وَالْقَيُولَ وَهُوَ اللَّبَنُ الَّذِي يُشْرَبُ فِي الْقَائِلَةِ Ve ba’zılar ‘indinde قَيْلٌ [kayl] nısf-ı nehârda süt içmek ma’nâsına masdardır; yukâlu: قَالَ الرَّجُلُ قَيْلًا إِذَا شَرِبَ اللَّبَنَ فِي الْقَائِلَةِ Ve قَيْلٌ [kayl] Nısf-ı nehârda sağılan nâkaya denir, قَيْلَةٌ [kaylet] dahi denir; yukâlu: نَاقَةٌ قَيْلٌ وَقَيْلَةٌ إِذَا كَانَتْ تُحْلَبُ عِنْدَ الْقَائِلَةِ Ve قَيْلُولَةٌ [kaylûlet] eden adama denir; yukâlu: هُوَ قَيْلٌ أَيْ قَائِلٌ Ve قَيْلٌ [kayl] Bey’-i ma’kûdu fesh eylemek ya’nî pazarı bozmak ma’nâsına gelir; tekûlu: قِلْتُهُ الْبَيْعَ بِكَسْرِ الْقَافِ أَقِيلُهُ قَيْلًا إِذَا فَسَخْتَهُ Şârihin beyânına göre bu ma’nâ قَيْلٌ [kayl] mâddesindendir ki nısf-ı nehârda süt içmek ma’nâsınadır ki def’-i harâreti müstelzimdir, def’-i harâret cihetini tasavvur ile def’-i ‘akd-i bey’ ma’nâsında isti’mâl olundu. Pes bu إِقَالَةٌ [ikâlet]-i bey’ mâddesi yâ’iyyedir ve ba’zılar vâviyyedir dediler, sülâsîden vürûdunu gûyâ ki inkâr edip إِقَالَةٌ [ikâlet]in hemzesi izâleye haml eylediler, lâkin gayr-i sahîhtir. Ve قَيْلٌ [kayl] 'Âd kavminden bir kimsedir ki Mekke’ye vüfûd eylemiştir, ya’nî diyârlarında ihtibâs-ı matar olmakla istiskâ için bir mikdâr kimseler ile Mekke’ye gelip istimtâr ve taleb ve ihtiyârlarıyla sehâb-ı 'azâb sadmesiyle mazhar-ı tebâr oldular.

s. (pl. اقیال) The regal title of the ancient Himyeri kings of Arabia.

s. 1. A hair or bristle, hair or bristles. 2. Hair-cloth, sackcloth. 3. A hair-like thing. 4. A hair’s-breadth; a slight portion.

s. Anything said. (Originally kîla, it is or was said.).

s. pl. of قائل, q. v.