اَلْقَرَسُ [el-kares] (fethateynle) Don ve donmuş nesneye denir; yukâlu: شَيْءٌ قَرَسٌ أَيْ جَامِدٌ Ve قَرَسٌ [kares] Masdar olur, soğuk müştedd olmak ma’nâsınadır; yukâlu: قَرِسَ الْبَرْدُ قَرَسًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا اشْتَدَّ

اَلْكِرْشُ [el-kirş] (kâf’ın kesriyle) ve اَلْكَرِشُ [el-keriş] (كَتِفٌ [ketif] vezninde) İşkenbeye denir ki her geviş getiren hayvânda olur, insânda mi’de menzilindedir. Ve bu mü’ennestir mi’de i’tibârıyla yukâlu: إِنْتَزَعَ الْجَرَّةَ مِنْ كِرْشِهِ وَهِيَ لِكُلِّ مُجْتَرٍّ بِمَنْزِلَةِ الْمَعِدَةِ لِلْإِنْسَانِ Ve minhu’l-meselu: hلَوْ وَجَدْتُ إِلَيْهِ فَا كَرِشٍh أَيْ سَبِيلاً Bunda cümle-i cezâ’iyye mukadderdir, لَفَعَلْتُهُ sebkindedir. Ve فَا lafzı فَمٌ lafzının hâlet-i nasbı ve كَرِش muzâfun ileyhidir. Bu meselin aslı budur ki bir kimse bir koyunu zebh edip cemî’-i a’zâsını pâreleyip işkenbesi içre pişirmek için sımsıkı doldurdu. Ba’zı ‘uzvu geri kalmakla onları dahi vaz’ eyle dediklerinde işkenbenin ağzında koyacak yeri kalmamakla kelâm-ı mezbûru îrâd eyledi. Bir emr-i müşkil teklîf olundukta imkân ve iktidârdan hâric olduğunu beyân ma’rizinde darb olunur. Ve كِرْشٌ [kirş] İnsânın 'ayâline ve evlâd-ı sıgârına ıtlâk olunur; yukâlu: هُمْ كِرْشُهُ أَيْ عِيَالُهُ وَصِغَارُ وَلَدِهِ Ve cemâ’at-i insânîye ıtlâk olunur; tekûlu: هُمْ كِرْشِي أَيْ جَمَاعَتِي Ve كِرْشٌ [Kirş] Benû Ebî Bekr b. Kilâb diyârında bir dağın adıdır. Ve yüksekten cârî bir su akıntısına denir. Şârihin beyânına göre Mehcem kurbündedir. Ve bir otluk adıdır ki deve otlağının güzîdesidir.

اَلْقَرْسُ [el-kars] (kâf’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Ziyâde soğuk, berd-i şedîd ma’nâsına; yukâlu: لَيْلَةٌ ذَاتُ قَرْسٍ أَيْ بَرْدٍ شَدِيدٍ ve قَرْسٌ [kars] Soğuk berk olmağa dahi derler; yukâlu: قَرَسَ الْبَرْدُ يَقْرِسُ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا اشْتَدَّ Ve قَرْسٌ [kars] Donmak ma’nâsına da gelir; yukâlu: قَرَسَ الْمَاءُ إِذَا جَمَدَ