اَلْفُرُوطُ [el-furût] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) Sebk ve takaddüm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَطَ الرَّجُلُ فُرُوطًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا سَبَقَ وَتَقَدَّمَ

vulg. fart, s. Abundance, overabundance.

iz. ar. hadden ziyâde olma, mübâlağa, vefret, ifrât, aşırı derece: fart-ı muhabbet, fart-ı zekâ, fart-ı tahassür. [hemen dâimâ bu sûretle muzâf olarak kullanılır.]

اَلْفَرَطُ [el-ferat] (fethateynle) Suya varmakta sâ’irlere sebk ve takaddüm edene denir; müfred ve cem’i berâberdir; yukâlu: رَجُلٌ فَرَطٌ وَقَوْمٌ فَرَطٌ أَيْ مُتَقَدِّمٌ إِلَى الْمَاءِ Ve minhu’l-hadîsu: “أَنَا فَرَطُكُمْ عَلَى الْحَوْضِ” Ve sâ’ir sulara takaddüm eden suya denir; yukâlu: مَاءٌ فَرَطٌ أَيْ مُتَقَدِّمٌ لِغَيْرِهِ مِنَ الْأَمْوَاهِ Ve bir kimsenin mütekaddim olan ecr ve 'ameline ıtlâk olunur; tekûlu: مَا فَرَطَكَ أَيْ مَا تَقَدَّمَكَ مِنْ أَجْرٍ وَعَمَلٍ Ve henüz bâlig değil iken vefât eden velede ıtlâk olunur; yukâlu: سَبَقَهُ فَرَطٌ كَثِيرٌ أَيْ وَلَدٌ مَاتَ وَلَمْ يُدْرِكْ وَفِي الدُّعَاءِ لِلطِّفْلِ الْمَيِّتِ أَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لَنَا فَرَطًا أَيْ أَجْرًا يَتَقَدَّمُنَا

s. [Arabîden] Dağ beli, bilan.

Çocuk.

Aşırılık, ifrat. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; aşırı …, fazlalık, ölçüsüzlük, aşırı, çok fazla, haddinden fazla, ölçüsüz, haddi aşma.

(a. i.) : aşırı, aşırılık, aşkın, aşkınlık, taşkın, taşkınlık, fevkalâdelik.

من kusur sadır olmak, gevşek davranmak, önünde olmak, [sız] (من) ağzından kazara çıkmak, (meyvayı) soymak.

اَلْفَرْطُ [el-fart] (خَرْطٌ [hart] vezninde) Bir nesnede taksîr ile zâyi’ kılmak ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَطَ فِي الْأَمْرِ فَرْطًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا قَصَّرَ بِهِ وَضَيَّعَهُ Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre bu mâdde bi’l-kasd sebk ve takaddüm ma’nâsına mevzû’dur, sâ’ir ma’ânî ondan münşa’ibdir. Meselâ إِفْرَاطٌ [ifrât] ve فَرْطٌ [fart] takaddümde isrâf eylemek ma’nâsınadır ve تَفْرِيطٌ [tefrît] takaddümde taksîr eylemek ma’nâsınadır. İntehâ. Ve فَرْطٌ [fart] Haddi mütecâviz söz söylemek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَطَ عَلَيْهِ فِي الْقَوْلِ إِذَا أَسْرَفَ Ve bir adamın sagîr veledi vefât eylemek ma’nâsına müsta’meldir ki sebk-i cennet eder; yukâlu: فَرَطَ وُلْدًا إِذَا مَاتُوا لَهُ صِغَارًا Ve bir kimse kendiden mukaddem elçi yollamak ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَطَ إِلَيْهِ رَسُولَهُ إِذَا قَدَّمَهُ وَأَرْسَلَهُ Ve hurmâ ağacının çiçeği pekişmeğe başlayınca kadar aşı tutmaktan berî olmak ma’nâsınadır ki imtinâ’da haddi tecâvüz eder; yukâlu: فَرَطَتِ النَّخْلَةُ أَيْ مَا لُقِّحَتْ حَتَّى عَسَا طَلْعُهَا Ve فَرْطٌ [fart] ve فَرَاطَةٌ [ferâtat] (سَمَاحَةٌ [semâhat] vezninde) Bir kimse kârbân yâhûd hayvân suvarmak için suya gidenlere havuzu ıslâh edip ve ip ve kova hâzırlamak için ileri takaddüm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَطَ الْقَوْمَ فَرْطًا وَفَرَاطَةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا تَقَدَّمَهُمْ إِلَى الْوِرْدِ لِإِصْلاَحِ الْحَوْضِ وَالدِّلاَءِ Ve فَرْطٌ [fart] إِفْرَاطٌ [ifrât] lafzından ism olur, haddi tecâvüz eylemeğe denir; tekûlu: إِيَّاكَ وَالْفَرْطَ فِي الْأَمْرِ أَيْ مُجَاوَزَةَ الْحَدِّ Ve gâlib olmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: فَرَطَهُ إِذَا غَلَبَهُ Ve فَرْطٌ [fart] Küçük dağa yâhûd tepenin başına ıtlâk olunur. Ve yollarda ‘alâmet için nasb olunan mîle ve nişâna ıtlâk olunur. Cem’i أَفْرُطٌ [efrut] gelir, أَفْلُسٌ [eflus] vezninde ve أَفْرَاطٌ [efrât] gelir. Ve فَرْطٌ [fart] Vakt ma’nâsınadır; tekûlu: آتِيكَ بَعْدَ فَرْطٍ أَيْ بَعْدَ حِينٍ Ve bir kimseye bir eyyâm geldikten sonra arasını açıp bir vaktte dahi gelmek ma’nâsınadır. Ve o aralığın ekalli üç gün ve ekserî on beş gün olmak lâzımdır, ziyâde ve noksân olmaz; yukâlu: أَتَيْتُهُ فَرْطًا أَيْ بَعْدَ أَيَّامٍ وَلاَ يَكُونُ أَكْثَرَ مِنْ خَمْسَةَ عَشَرَ وَلاَ أَقَلَّ مِنْ ثَلاَثَةٍ Kâle’ş-şârih وَيُقَالُ لاَ أَلْقَاهُ إِلاَّ فِي الْفَرْطِ أَيْ فِي الْأَيَّامِ مَرَّةً وَآتِيكَ فَرْطَ يَوْمٍ أَوْ يَوْمَيْنِ أَيْ بَعْدَهُ Ve فَرْطٌ [Fart] Tihâme’de bir tarîk yâhûd bir mevzi’ adıdır.