Belirlemek, tayin etmek, ayırmak, tahsis etmek. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; (…olarak) فِي atamak, tespit etmek, atamak, saptamak, teşhis etmek, hisse vb.ayırmak, kararlaştırmak, zaman tayin etmek, görevlendirmek.

Çabuk ağlayan, sulugöz, çok ağlayan.

Bizzat, kendisi.

اَلْعَيَنُ [el-'ayen] (fethateynle) Cemâ’at; yukâlu: جَاءَ فُلَانٌ فِي عَيَنٍ أَيْ فِي جَمَاعَةٍ

ذُو الْعُيَيْنَتَيْنِ [zu’l-'uyeyneteyn] (‘ayn’ın kezâlik zammı ve yâ’-i evvelin fethi ve sânînin sükûnuyla) Câsûs; ma’nâ-yı mezbûrdan me’hûzdur; وَلَا تَقُلْ ذُو الْعُوَيْنَتَيْنِ Ve عَيْنٌ ['ayn] Pınar gözüne dahi derler. Ve عَيْنٌ ['ayn] Diz gözüne dahi derler ki o dizin mukaddeminde olan çukur yerdir ki incik üzerindedir. Ve عَيْنٌ ['ayn] Cirm-i şemse dahi derler. Ve عَيْنٌ ['ayn] Gözcüye ve câsûsa dahi derler. Ve عَيْنٌ ['ayn] Altına [derler]. Ve عَيْنٌ ['ayn] Nakd olan altına ve akçeye dahi derler. Ve عَيْنُ عُنَّةٍ ['aynu 'unnet] ('ayn’ın zammı ve nûn’un teşdîdiyle) Âşikâre sen bir kimseyi görmen ve o seni görmemek ma’nâsına gelir; tekûlu: لَقِيتُهُ عَيْنَ عُنَّتِهِ إِذَا رَأَيْتَهُ عَيَانًا وَلَمْ يَرَكَ Ve عَمْدُ عَيْنٍ ['amdu 'ayn] Bir nesneyi 'an-kasd etmeğe derler; tekûlu: فَعَلْتُ ذَاكَ عَمْدَ عَيْنٍ إِذَا تَعَمَّدْتَهُ بِجِدٍّ وَيَقِينٍ Ve عَمْدًا عَلَى عَيْنٍ dahi bu ma’nâyadır. Ve أَوَّلَ عَيْنٍ [evvele 'ayn] قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ ma’nâsına gelir; tekûlu: لَقِيتُهُ أَوَّلَ عَيْنٍ إِذَا صَارَفْتَهُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ Ve عَيْنُ الشَّيْءِ [‘aynu’ş-şey’] Bir nesnenin hayrlısına derler. Ve عَيْنُ الشَّيْءِ [‘aynu’ş-şey’] Bir nesnenin nefsine dahi derler; yukâlu: هُوَ هُوَ عَيْنًا وَهُوَ هُوَ بِعَيْنِهِ وَيُقَالُ لَا آخُذُ إِلَّا دِرْهَمِي بِعَيْنِهِ Ve fi’l-meseli: “إِنَّ الْجَوَادَ عَيْنُهُ فُرَارُهُ” Ya’nî “İyi atın 'aynına nazar, dişin yoklamak mesabesindedir” ki فُرَارٌ [furâr] zamm-ı fâ’yla davarın dişin görmektir. Ve بُعْدُ عَيْنٍ [bu’du 'ayn] bu’d-i mu’âyene ma’nâsına gelir; tekûlu: لَا أَطْلُبُ أَثَرًا بَعْدَ عَيْنٍ أَيْ بَعْدَ مُعَايَنَةٍ Ve عَيْنٌ ['ayn] Ehad ma’nâsına dahi gelir; yukâlu: مَا بِهَا عَيْنٌ أَيْ أَحَدٌ Ve عَيْنٌ ['ayn] Nâstan bir cemâ’at ma’nâsına da gelir; yukâlu: بَلَدٌ قَلِيلُ الْعَيْنِ أَيْ قَلِيلُ النَّاسِ Ve عَيْنٌ ['ayn] Kıble-i 'Irâk’ın sağ cânibine dahi derler; yukâlu: نَشَأَتِ السَّحَابَةُ مِنْ قِبَلِ الْعَيْنِ أَيْ مِنْ جَانِبِ الْيَمِينِ Ve عَيْنٌ ['ayn] 'Ale’d-devâm yağan yağmura dahi derler. Ve أَوَّلَ عَيْنٍ [evvele 'ayn] İbtidâ ma’nâsına dahi gelir; yukâlu: لَقِيتُهُ أَوَّلَ عَيْنٍ أَيْ أَوَّلَ شَيْءٍ Ve bununla bundan akdem zikr olunan قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ ma’nâsının farkı vardır, te’emmül oluna. Ve أَسْوَدُ الْعَيْنِ [Esvedu’l-'Ayn] Bir dağın 'alemidir. Ve رَأْسُ عَيْنٍ [Re’su 'Ayn] Bir şehrin ismidir. Ve terâzûnun bir cânibine mâ’il olmasına dahi عَيْنٌ ['ayn] derler; yukâlu: في الميزان عين إذا لم يكن مستويا Ve ammâ terâzû keffesine عين ['ayn] ıtlâk olunmak, nitekim Muhezzebu’l-Esmâ’da tasrîh olunmuşturve beyne’n-nâs meşhûrdur, onun sıhhatinde kelâm vardır, zîrâ sıhâh’ta ve kâmûs’ta musarrah olan 'adem-i istivâ ma’nâsıdır fakat. Ve عَيْنٌ ['ayn] Hey’ete ve manzara dahi derler, ke-mâ kâle’l-haccâc li’l-hasen: “لَعَيْنُكَ أَكْبَرُ مِنْ أَمَدِكَ” يَعْنِي مَنْظَرُكَ أَكْبَرُ مِنْ سِنِّكَ Ve عَيْنٌ ['ayn] Hurûf-ı mukatta’adan birine dahi derler. Ve عَبْدُ عَيْنٍ ['abdu 'ayn] Şol kimseye derler ki nazarında oldukça 'ubudiyyet izhâr ede ve gâ’ib oldukta etmeye; yukâlu: هُوَ عَبْدُ عَيْنٍ أَيْ هُوَ كَالْعَبْدِ لَكَ مَا دُمْتَ تَرَاهُ فَإِذَا غِبْتَ فَلَا Ve أَنْتَ عَلَى عَيْنِي Bir kelâmdır ki ikrâmda ve hıfzda isti’mâl olunur. Kâlallâhu ta’âlâ: ﴿وَلِتُصْنَعَ عَلَى عَيْنِي﴾ (طه، 39) Ve عَيْنٌ ['ayn] Deride olan yufka dâ’ireye dahi derler ki bu 'ayb 'add olunur; yukâlu: بِالْجِلْدِ عَيْنٌ وَهِيَ دَوَائِرُ رَقِيقَةٌ وَذَلِكَ عَيْبٌ فِيهِ

اَلْعَيْنُ [el-'ayn] ('ayn’ın fethi ve yâ’nın sükûnuyla) Göz, ya’nî şol kuvvettir ki görmek onunla olur, حَاسَّةُ الرُّؤْيَةِ ma’nâsına. Ve عَيْنٌ ['ayn] mü’ennes-i semâ’îdir.

اَلْعَيِّنُ [el-'ayyin] ('ayn’ın fethi ve yâ’nın kesri ve teşdîdiyle) Dâ’ireli olan deri; yukâlu: سِقَاءٌ عَيِّنٌ

اَلْعِينُ [el-'în] ('ayn’ın kesri ve meddiyle) Cem’i, zikr olunan âletler ma’nâsına. فُعْلٌ [fu’l] vezni üzere idi fâ’nın zammı ile vâv yâ’ya kalb olunmuştur yâ vâv’dan ehaff olduğundan ötürü. Ve عِينٌ ['în] أَعْيَنُ [a’yen]in dahi cem’i gelir, gözü büyük kimseler ma’nâsına. Bu sebebden bakar-ı vahşîye عِينٌ ['în] derler.

اَلْعِينُ [el-'în] ('ayn’ın kesri ve meddiyle) Cem’i, zikr olunan âletler ma’nâsına. فُعْلٌ [fu’l] vezni üzere idi fâ’nın zammı ile vâv yâ’ya kalb olunmuştur yâ vâv’dan ehaff olduğundan ötürü. Ve عِينٌ ['în] أَعْيَنُ [a’yen]in dahi cem’i gelir, gözü büyük kimseler ma’nâsına. Bu sebebden bakar-ı vahşîye عِينٌ ['în] derler.