اَلْعَدْسُ [el-'ads] ('ayn’ın fethi ve dâl’ın sükûnuyla) Yer yüzünde gitmek; yukâlu: عَدَسَ فِي الْأَرْضِ إِذَا ذَهَبَ وَيُقَالُ عَدَسَتْ بِهِ الْمَنِيَّةُ أَيْ أَذْهَبَتْ Ve مَنِيَّةٌ [meniyyet] mîm’in fethi ve yâ’nın teşdîdiyle mevt ma’nâsınadır. Ve عَدْسٌ ['ads] حَدْسٌ [hads] ma’nâsına da lügattır, ya’nî kılavuzsuz gitmek. Ve zann ile söz söylemek ma’nâsında lügattır. Ve عَدْسٌ ['ads] Muhkem basmağa dahi derler. Ve sür’atle seyr etmeğe de derler.

اَلْعُدَسُ [el-'Udes] ('ayn’ın zammı ve dâl’ın fethiyle) قُثَمُ [kusem] gibi bir recülün ismidir ki o Zurâre b. 'Udes’tir, ‘âmme-i nüsah-ı sihâh’ta böyle vâki’ olmuştur: وَهُوَ زُرَارَةُ بْنُ عُدَسَ Velâkin hakk-ı ta’bîr وَهُوَ عُدَسُ أَبُو زُرَارَةَ demek idi tâ ki haml sahîh ola.

عُدَُسُ ['Udes - 'Udus] (زُفَرُ [zufer] vezninde yâhûd zammeteynledir) Bir recül adıdır. 'Alâ-kavlin 'Ads b. Zeyd b. 'Abdullâh b. Dârim zammeteynledir, mâ-'adâsı زُفَرُ [zufer] veznindedir.

اَلْعَدَسُ [el-'ades] (fethateynle) Mercimek dedikleri ma’rûf dânedir. Ve عَدَسٌ ['ades] Katırı zecr için isti’mâl olunur bir lafzdır. Ve gâh olur kâtıra عَدَسٌ ['ades] ile tesmiye olunur, katırın zecrine delâlet eder lafz olduğu için.

s. (n. u. عدسە) The lentil, ervum lens.

اَلْعَدْسُ [el-'ads] ('ayn’ın fethi ve dâl’ın sükûnuyla) Bir kimseye hizmet eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: عَدَسَهُ عَدْسًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا خَدَمَهُ Ve عَدْسٌ ['ads] ve عَدَسَانٌ ['adesân] (fetehâtla) ve عِدَاسٌ ['idâs] (كِتَابٌ [kitâb] vezninde) ve عُدُوسٌ ['udûs] (جُلُوسٌ [culûs] vezninde) ذَهَابٌ فِي الْأَرْضِ [zehâbun fi’l-ard] ma’nâsınadır; yukâlu: عَدَسَ فِي الْأَرْضِ عَدْسًا وَعَدَسَانًا وَعِدَاسًا وَعُدُوسًا إِذَا ذَهَبَ Ve عَدْسٌ ['ads] Davarı otlatmak ma’nâsınadır; yukâlu: عَدَسَ الْمَالَ إِذَا رَعَاهُ Ve عَدْسٌ ['ads] حَدْسٌ [hads] ma’nâsınadır ki zann ve tahmîn ve tevehhüm ile söz söylemektir; yukâlu: هُوَ أَهْلُ الْعَدْسِ أَيِ الْحَدْسِ Ve şiddetle basıp çiğnemek ma’nâsınadır; yukâlu: عَدَسَهُ إِذَا وَطِئَهُ شَدِيدًا Ve kesb ü kâr cihetinde emek çekmek ma’nâsınadır; yukâlu: فُلاَنٌ يَعْدِسُ أَيْ يَكْدَحُ Ve katır kısmını 'ades diye zecr ve âzâr eylemek ma’nâsınadır; tekûlu: عَدَسْتُ بِالْبَغْلِ أَيْ قُلْتُ لَهُ عَدَسْ

عَدَسٌ ['ades] (fethateynle ve sîn’in sükûnuyla) Devâbbdan katır kısmına mahsûs kelime-i zecr ü âzârdır. Ve bir katırın ismidir. Ve bir katırcının ismidir ki Suleymân Nebî 'alâ-nebiyyinâ ve 'aleyhi’s-selâm zamânında idi, dâ’imâ kullandığı katırlara zor ve ta’nîf eder idi, 'alâ-kavlin bu hâ-yı mühmele ile حَدَسٌ [hades]tir, niteki mâddesinde zikr olundu.

(a. i. c. : a’dâs) : mercimek [hubûbattan].

اَلْعَدَسُ [el-'ades] Mercimeğe denir ki ma’rûf galedir; müfredi عَدَسَةٌ ['adeset]tir. Ve عَدَسَةٌ [‘adeset] Bir nev’ sivilcedir ki insânın bedeninde çıkar ve helâka mü’eddî olur. Şârihin beyânına göre جُدَرِيٌّ [cuderiyy] gibi bedenin her yerinde tahaddüs eder, Taşra Türkîsinde kara hasba ta’bîr ederler, tâ’ûn cinsindendir, Ebû Leheb bu 'illetle helâk oldu.

اَلْعَدَسُ [el-'ades] (fethateynle) Mercimek dedikleri ma’rûf dânedir. Ve عَدَسٌ ['ades] Katırı zecr için isti’mâl olunur bir lafzdır. Ve gâh olur kâtıra عَدَسٌ ['ades] ile tesmiye olunur, katırın zecrine delâlet eder lafz olduğu için.