(a. i. c. : ezlâl, zılâl, zulûl) : gölge, mec. koruma, sahip çıkma, (bkz. : saye).

iz. ar. cm: zılâl, ızlâl. 1. Gölge, sâye. 2. Mc. Himâye, tesâhub, sâye: zıll-i zalîl-i velînimetîde. 3. rt. Bir kavse temâs eden hatt-ı müstakîm, mümâss.

Halîfe-i Müslimîn hazretleri.

اَلظَّلُّ [ez-zall] (zâ’nın fethiyle) ve اَلظُّلُولُ [ez-zulûl] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) Bir adam gece işlemeyip bütün gündüz işlemek ma’nâsınadır; yukâlu: ظَلَّ نَهَارَهُ يَفْعَلُ كَذَا ظَلًّا وَظَلُولًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ Ve ba’zı eş’arda ظَلَّ لَيْلَهُ ‘unvânıyla da mesmû’ olmuştur ki gece işlemekte dahi müsta’meldir.

Şârih der ki ظِلٌّ [zill] سَتْرٌ [setr] ma’nâsına mevzû’ olmakla kavl-i evvel ercahtır; ve mine’l-emsâli: “أَتْرُكُهُ تَرْكَ الظَّبْيِ ظِلَّهُ” Ya’nî “Ben filânı âhû kendi zıllını terk eylediği gibi terk ve ferâmûş ederim” demektir, be-gâyet mütevahhiş ve nefûr olup bir vechile dâ’ire-i üns ü ülfete duhûl eylemez olan kimse hakkında darb olunur, zîrâ âhû kısmı bir nesneden ürküp tevahhuş ederse bir dahi ona ‘avdet eylemez, belki vahşiyyü’t-tab’ olmakla kendi gölgesinden nüfûr ve tevahhuş eder. Mesel-i mezbûrda vâki’ تَرْك lafzı râ’nın sükûnuyladır ki masdardır. Cevherî vehminden nâşî mâzî sûretinde îrâd ve أَتْرُكُهُ kelimesini iskât eyledi. Şârihin beyânına göre Tehzîb ve Mecma’u’l-Emsâl ve 'Ubâb’da Cevherî’ye muvâfık müsebbettir. Vâkı’â ez-cümle Mustaksâ’da bu resme mersûmdur ki dâ’imî yâr ve hem-deminden nefret ve müfârakat eden kimse hakkında mesel darb edip تَرَكَ الظَّبْيُ ظِلَّهُ derler. Ve terk ve hicrânla hem-demini î’âd eden kimse “لَأَ تْرُكَنَّكَ تَرْكَ الظَّبْيِ ظِلَّهُ” der ki hicrân-ı ebedîye telmîh eder, fi’l-hakîka mülâyim olan dahi böyle olmaktır, zîrâ mü’ellifin darb ve madrabı vicdâna mülâyim değildir. Ve ظِلٌّ [zill] Cennet-i a’lâya ıtlâk olunur; ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَلَا الظِّلُّ وَلَا الْحَرُورُ﴾ أَيِ الْجَنَّةُ وَالنَّارُ Ve mer’î olan hayâle ıtlâk olunur, gerek cinn tâ’ifesinden ve gerek sâ’irden olsun; yukâlu: أَصَابَهُ ظِلٌّ أَيْ خَيَالٌ مِنَ الْجِنِّ وَغَيْرِهِ Ve ظِلٌّ [zill] Mesleme b. 'Abdulmelik b. Mervân’ın feresi ismidir. Ve 'izz ve mene’a ve şevket ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بِهِ ظِلٌّ أَيْ عِزٌّ وَمَنَعَةٌ Ve libâsın pürüzüne ıtlâk olunur; yukâlu: بَدَا ظِلُّ الثَّوْبِ أَيْ زِئْبِرُهُ Ve geceye yâhûd bir bölüğüne ıtlâk olunur; tekûlu: دَخَلْنَا الظِّلَّ أَيِ اللَّيْلَ أَوْ جُنْحَهُ Ve her nesnenin karaltısına ve şahs ve sevâdına yâhûd tesettür eylediği sevb ve perde makûlesine ıtlâk olunur; yukâlu: هُوَ ظِلُّهُ أَيْ شَخْصُهُ أَوْ كِنُّهُ Ve ظِلُّ الشَّبَابِ [zillu’ş-şebâb] Civânlığın evvel hengâmına ıtlâk olunur; yukâlu: هُوَ فِي ظِلِّ الشَّبَابِ أَيْ أَوَّلِهِ Ve ظِلُّ الْقَيْظِ [zillu’l-kayz] Harâret-i havânın şiddetinden ‘ibârettir; yukâlu: سِرْنَا فِي ظِلِّ الْقَيْظِ أَيْ شِدَّتِهِ Ve ظِلُّ السَّحَابِ [zillu’s-sehâb] Şemsi setr eden parçasına yâhûd yere düşen sevâdına ıtlâk olunur. Ve ظِلُّ النَّهَارِ [zillu’n-nehâr] Şems tamâm irtifâ’ bulup pertevi gâlib olduğu hengâmda nehârın levninden 'ibârettir; yukâlu: أَعْجَبَنِي ظِلُّ النَّهَارِ أَيْ لَوْنُهُ إِذَا غَلَبَتْهُ الشَّمْسُ Ve ظِلٌّ [zill] Kenef ve himâyet ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: هُوَ فِي ظِلِّهِ أَيْ كَنَفِهِ وَحِمَايَتِهِ Ve ظِلٌّ [zill] إِظْلَالٌ [izlâl]den ism olur, bir nesneyi bürüyüp örten örtüye denir; yukâlu: هُوَ فِي ظِلٍّ أَيْ فِي سِتْرٍ وَغَطَاءٍ

s. (pl. اظلال ظلول، ظلال،) 1. A shadow; the shade. 2. Protection. 3. A phantom, a spectre. 4. A representative. 5. (math.) A tangent.

اَلظِّلُّ [ez-zill] (zâ’nın kesri ve lâm’ın teşdîdiyle) Gölge, sâye ma’nâsına.

اَلظِّلُّ الظَّلِيلُ [ez-zillu’z-zalîl] (zâ’nın kesriyle evvelde ve fethiyle ve lâm’ın kesri ve meddiyle sânîde) Dâ’imâ gölgeli olan nesne. Ve مَكَانٌ ظَلِيلٌ dahi bu ma’nâyadır. Ve ظِلٌّ [zill] Bir kimsenin kenefine dahi ıtlâk olunur; yukâlu: فُلَانٌ يَعِيشُ فِي ظِلِّ فُلَانٍ أَيْ فِي كَنَفِهِ