اَلظَّلْعُ [ez-zal’] (zâ’nın fethi ve lâm’ın sükûnuyla) Davar aksayıp yekerek yürümek ma’nâsınadır; yukâlu: ظَلَعَ الْبَعِيرُ ظَلْعًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا غَمَزَ فِي مَشْيِهِ ve minhu’l-meselu: “لاَ يَرْبَعُ عَلَى ظَلْعِكَ مَنْ لَيْسَ يَحْزُنُهُ أَمْرُكَ“ أَيْ لاَ يَهْتَمُّ لِشَأْنِكَ أَوْ لاَ يُقِيمُ عَلَيْهِ فِي حَالِ ضَعْفِكَ إِلاَّ مَنْ تَحْزُنُهُ حَالُكَ Ya’nî “Senin hâl-i pür-melâlından müte’essir ve mahzûn olmayanlar senin ahvâline takayyüd ve ihtimâm eylemezler” yâhûd “Sana muhabbeti samîmi olmayanlar senin za’f ve nâ-tüvânlığın hengâmında sana meded ve i’ânet eylemezler” demektir. Bîgâne makûlesinden istimdâd ve isti’ânet olunmamak ma’rizinde darb olunur.

Burada رَبْعٌ [reb’] tavakkuf ve intizâr yâhûd ikâmet ma’nâsından me’hûzdur; ve yukâlu: “إِرْبَعْ عَلَى ظَلْعِكَ” أَيْ إِنَّكَ ضَعِيفٌ فَانْتَهِ عَمَّا لاَ تُطِيقُهُ Bir kimse ‘uhde-i tâb ve tâkatından hâric bir nesne tahammülüne irtikâb ve ibtidâr eyledikte îrâd olunur. Burada رَبْعٌ [reb’] taş kaldırmak ma’nâsından me’hûzdur; ve yukâlu: إِرْقَ عَلَى ظَلْعِكَ Ya’nî “Yüksek yere aksaklığına göre çık” demektir. إِرْقَ kelimesi رُقِيٌّ [rukiyy] lafzından emrdir, murâd taht-ı tekellüfe havsala-i tahammül ü iktidârın mikdârı duhûl eyle demektir. Kezâlik za’f-ı hâlin var iken yine kudretin yetiştiği mikdârı sa’y ve cehd eyle demek olur ki عَلَى ['alâ] مَعَ [ma’a] ma’nâsına olur; ve yukâlu: “إِرْقَأْ عَلَى ظَلْعِكَ” أَيْ أَصْلِحْ أَمْرَكَ أَوَّلاً Ya’nî “İbtidâ kendi za’f-ı hâlini ıslâh eyle” demektir ki murâd ibtidâ kendi 'acz ve nakîsana bakıp ba’dehu va’îd ve tehdîd eyle ki tehdîd eylediğin kimse ile mukâvemete iktidârın yoktur yâhûd sende 'ayb ve nakîsa var iken halka zebân-dırâz-ı ta’n u ta’yîb olmaktan sükût eyle diyecek yerde îrâd olunur. Hulâsa bir adamı hadd ve vazîfesinden hâric ‘amel ve hareketten men’ mahallinde îrâd olunur; ve yukâlu: “قِ عَلَى ظَلْعِكَ” يَعْنِي إِحْفَظْ عَلَى ظَلْعِكَ Bir 'ayb ve nakîsası olan kimseyi lisân-ı nâstan muhâfaza için 'ayb-ı mezbûrdan ecr ve iskât zımnında îrâd olunur; ve yekûlûne: “إِرْقِ عَلَى ظَلْعِكَ” بِكَسْرِ الْقَافِ أَمْرًا مِنَ الرُّقْيَةِ “Aksaklığına efsûn eyle” demektir. Bende rukye ve efsûna muhtâc aksaklık yoktur ki ben ona efsûn ve tîmâr edeyim, ya’nî kendi ‘ayb ve ‘illetine bakıp onun def’ ve ıslâhına sa’y eyle, bende senin gibi def’ ve ıslâhına bakılacak ‘ayb ve ‘illet yoktur. Ve fî meselin âhere: “إِرْقَ عَلَى ظَلْعِكَ أَنْ يُهَاضَا” Ya’nî “Aksak olan ayağının tahammülüne göre yükseğe su’ûd eyle ki sonra bütün şikest olur.” Ve ظَلْعٌ [zal’] Nâsın kesretinden nâşî yer daralmak ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki yer kesret-i nâsa mütehammil olmamakla aksak dâbbeye döndü yâhûd zihâmdan birer dizleri üzere oturmalarıyla nâs aksak dâbbeye döndü; yukâlu: ظَلَعَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا أَيْ ضَاقَتْ بِهِمْ لِكَثْرَتِهِمْ Ve ظَلْعٌ [zal’] Kancık köpek kızmak ve yalıkmak ma’nâsınadır; yukâlu: ظَلَعَتِ الْكَلْبَةُ إِذَا اسْتَجْعَلَتْ

ظُلَعُ [zula’] (صُرَدٌ [surad] vezninde) Benû Suleym yurdunda bir dağın adıdır.

vn. & s. A limping; lameness.

اَلظَّلْعُ [ez-zal’] (zâ’nın fethi ve lâm’ın sükûnuyla) Deve aksamak; yukâlu: ظَلَعَ الْبَعِيرُ يَظْلَعُ ظَلْعًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا غَمَزَ فِي مَشْيِهِ Ve ظَلْعٌ [zal’] Dar olmağa dahi derler; yukâlu: ظَلَعَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا أَيْ ضَاقَتْ بِهِمْ مِنْ كَثْرَتِهِمْ