اَلشَّقَذَانُ [eş-şakazân] (fetehâtla) ve اَلشَّقِيذُ [eş-şakîz] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) ve اَلشَّقِذُ [eş-şakiz] (كَتِفٌ [ketif] vezninde) Uyuyamaz olan adama denir; yukâlu: رَجُلٌ شَقَذَانٌ وَشَقِيذٌ وَشَقِذٌ إِذَا كَانَ لاَ يَكَادُ يَنَامُ Ve شَقَذَانٌ [şakazân] ve شَقِذٌ [şakiz] Bed-nazar adama denir ki her neye nazar eylese gözü isâbet eder ola, 'alâ-kavlin şedîdü’l-basar ve serî’ü’l-isâbe olan kimseye denir; yukâlu: رَجُلٌ شَقَذَانٌ وَشَقِذٌ أَيْ يُصِيبُ النَّاسَ بِالْعَيْنِ أَوْ شَدِيدُ الْبَصَرِ سَرِيعُ اْلإِصَابَةِ Ma’lûm ola ki uyuyumaz olan adam şedîdü’l-basar olmakla baktığı nesneye gözü değer olur; semmiyyet-i çeşmi mûcib-i seher olmakla ma’âzallâhi ta’âlâ sâhibine dahi câlib-i zarardır. Ve nazarın vukû’u eser ile sâbittir: “اَلْعَيْنُ حَقٌّ” gibi, niteki “Göz insânı kabre ve deveyi kıdre idhâl eder” derler ve o göze عَيْنُ الْكَمَالِ ta’bîr ederler. Selefte Kemâl nâm bir adam gözü pek değer imiş. Yâhûd nazar her şey’in kâmiline ta’alluk eylediğine mebnîdir. Ve onun isâbeti sâhibinin denâ’et ve habâsetine göre değildir; sulehâda dahi vukû’u câ’izdir. Hattâ nefy mes’elesiyle 'amel olunmamıştır. Ashâb-ı kirâmdan ba’zılarda vukû’u ve insân-ı 'aynü’l-insân 'aleyhi salâtu’r-Rahmân hazretlerinin 'itâbı ve vakt-i nazarda hâli’z-zihn ve mu’ceb bulunmayıp zâkir bulunup بَارَكَ اللهُ [bârekallâh] ve مَا شَاءَ اللهُ [mâ şâ’allâh] gibi, niçin zikrullâh lisânınızdan cârî olmaz diye ta’lîm buyurdukları vâki’dir. Ma’a’l-gaflet zihn hâletine ta’accüb lâhik olduğu anda nazar ile 'ayn-ı ‘âyinden bir tîr-i mesmûm gibi rişte-i bâsıra mümtedd ve ma’yûna vâsıl olup der-hâl müte’essir ve o hâlet zâhir olur. Ve bu, kuvvet-i nefsiyye-i insân eseridir. Ve hasûd-bi’t-tab’ olan kimse cibillî bed-nazar olur: “حَصَنْتُ نَفْسِي وَحَصَنْتُكُمْ بِالْحَيِّ الْقَيُّومِ الَّذِي لاَ يَمُوتُ أَبَدًا وَدَفَعْتُ عَنِّي وَعَنْكُمُ السُّوءَ بِأَلْفِ لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ” eser ile sâbit bir hısn-ı ma’nevî ve 'akib-i erneb üstühânı dâ’imâ üzerinde bulunmak sihr ve nazar isâbetine siper-i suverî olduğu mücerrebdir ve pîşânî-i sabîye bir elif yazılmak havâstandır. İntehâ. Ve شَقَذَانٌ [şakazân] حِرْبَاءٌ [hirbâ] ismidir ki kaya keleri dedikleri cânverdir. Cem’i شِقْذَانٌ [şikzân] gelir şîn’in kesriyle. Ve kurda denir, ذِئْبٌ [zi’b] gibi; bunda şîn’in kesriyle de lügattir.