(yapabilme) güç, kabiliyet, uzunluk, ölçüm, ölçü.

Ölçmek, (mesafeyi) yürümek, (ülkeyi) katetmek.

اَلذَّرَاعُ [ez-zerâ’] (سَحَابٌ [sehâb] vezninde ve كِتَابٌ [kitâb] vezninde) İplik eğirmekte tîz-dest olan hatuna denir. Ve ذِرَاعٌ [zirâ’] Esmâdandır: Beşşâr ve Yesâr ibnâ zerâ’, Vekî’ ile mu’âsırdır. Beşşâr, Câbir el- Cu’fî’den rivâyet-i hadîs eyledi.

اَلذَّرَعُ [ez-zera’] (fethateynle) ذَرَّاعٌ [zerrâ’] dedikleri mezkûr tulumla su içmek ma’nâsınadır; yukâlu: ذَرِعَ الرَّجُلُ ذَرَعًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا شَرِبَ بِالذَّرَّاعِ Ve bir kimse hakkında şefâ’at eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: ذَرِعَ إِلَيْهِ إِذَا تَشَفَّعَ Ve ayaklar yorgunluktan bî-tâb olmak ma’nâsınadır; yukâlu: ذَرِعَتْ رِجْلاَهُ إِذَا أَعْيَتَا Ve hırs ve tama’ ma’nâsınadır; tekûlu: أَعْجَبَنِي ذَرَعُهُ أَيْ طَمَعُهُ Ve ذَرَعٌ [zera’] Yaban sığırının yavrusuna denir; cem’i ذِرْعَانٌ [zir’ân]dır zâl’ın kesriyle. Ve şol nâkaya denir ki sayda remy eden adam onunla siperlenip remy eder ola.

اَلذَّرُوعُ [ez-zerû’] (صَبُورٌ [sabûr] vezninde) ve اَلذَّرِيعُ [ez-zerî’] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) Cüst ve çâlâk olup adımları geniş olan ata ve deveye denir; yukâlu: فَرَسٌ وَبَعِيرٌ ذَرُوعٌ وَذَرِيعٌ أَيِ الْخَفِيفُ السَّيْرِ الْوَاسِعُ الْخَطْوِ Ve ذَرِيعٌ [zerî’] Şefî’ ma’nâsınadır. Ve çabuk ve serî’ ma’nâsınadır. Ve aslâ müzâyakası olmayıp vüs’atli ve sühûletli işe denir; yukâlu: أَمْرٌ ذَرِيعٌ أَيْ وَاسِعٌ Ve vebâ-yı ‘âmm gibi şâmil ve serî’ olan ölüme denir; yukâlu: مَوْتٌ ذَرِيعٌ أَيْ فَاشٍ

s. 1. The extent or measure of a thing. 2. Power, ability.

اَلذَّرْعُ [ez-zer’] (zâl’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Ölçmek; yukâlu: ذَرَعْتُ الثَّوْبَ وَغَيْرَهُ ذَرْعًا Ve ذَرْعٌ [zer’] Kusmak. Galebe etmeğe dahi derler; yukâlu: ذَرَعَهُ الْقَيْءُ إِذَا سَبَقَهُ وَغَلَبَهُ Ve ذَرْعٌ [zer’] Tâkat ma’nâsına dahi gelir; tekûlu: أَبْطَرْتُ فُلَانًا ذَرْعَهُ إِذَا كَلَّفْتَهُ أَكْثَرَ مِنْ طَوْقِهِ Ve إِبْطَارٌ [ibtâr] tâ-i mühmele ile mütehayyir kılmağa derler; ve yukâlu: ضِقْتُ بِالْأَمْرِ ذَرْعًا إِذَا لَمْ تُطِقْهُ وَلَمْ تَقْوَ عَلَيْهِ Bunun aslı oldur ki ذَرْعٌ [zer’] eli uzatmaktır gûyâ ki kâdir olmadığın nesneye elin uzatırsan erişmezsin. Ve gâh olur ضِقْتُ بِهِ ذِرَاعًا dahi derler. Ve ذَرْعٌ [zer’] Nefs ma’nâsına da gelir; ve minhu kavluhum: إِقْصِدْ بِذَرْعِكَ أَيِ ارْبَعْ عَلَى نَفْسِكَ Ya’nî “Nefsin tedârük eyle.” Ve ‘Arabların اَلثَّوْبُ سَبْعٌ فِي ثَمَانِيَةٍ dediklerinde سَبْعٌ lafzı bi-gayr-i hâ’ gelmek سَبْعُ أَذْرُعٍ takdîrinde olup ذِرَاعٌ mü’ennes olduğuna binâ’endir. Sîbeveyhi eyitti: ذِرَاعٌ [zirâ’] mü’ennes olduğu için cem’i أَذْرُعٌ [ezru’] gelir, gayr gelmez. Ve ثَمَانِيَةُ dedikleri ثَمَانِيَةُ أَشْبَارٍ ma’nâsına olup شِبْرٌ müzekker olduğuna binâ’endir. Ve شِبْرٌ [şibr] şîn’in kesriyle karış ma’nâsınadır.

اَلذَّرَعُ [ez-zera’] (fethateynle) Tama’ ma’nâsınadır. Ve ذَرَعٌ [zera’] Yaban sığırının yavrusuna dahi derler.