اَلْخَيْلُ [el-hayl] (لَيْلٌ [leyl] vezninde) At sürüsüne denir, cemâ’at-i efrâs ma’nâsına. Lafzından müfredi yoktur ki ism-i cem’ olur. 'Alâ-kavlin müfredi خَائِلٌ [hâ’il]dir, hod-bînler gibi edâ ve şîve ile yürümeleriyle ıtlâk olundu; cem’i أَخْيَالٌ [ahyâl] ve خُيُولٌ [huyûl]dur ve hâ’nın kesriyle خِيلٌ [hîl] dahi lügattır. Ve خَيْلٌ [hayl] Atlı 'askere denir; yukâlu: جَاءَتِ الْخَيْلُ كَالسَّيْلِ أَيِ الْفُرْسَانِ Ve kazvîn kurbünde bir belde adıdır. Ve Zeydu’l-hayl ki şecâ’atinden nâşî tesmiye olunmuştur, dergâh-ı risâlet-penâh-ı Hazret-i Mustafavî 'aleyhi’s-salâtu ve’s-selâm türâbına vüfûd eyledikte خَيْلٌ [hayl] kelimesini خَيْرٌ [hayr]a tahvîl ile Zeydu’l-hayr tesmiye buyurdular. خَيْرٌ [hayr] dahi خَيْلٌ [hayl] ma’nâsına, ya’nî eser-i hayr olduğundan başka mukaddemâ Ka’b b. Zuheyr hazretlerinin fereslerini gasb ve ahz eylemek töhmetiyle taraf-ı mûmâileyhten methûm olmağın o töhmet hücnetini izâle kasdına mebnîdir; ve tekûlu’l-'Arab: فُلَانٌ لَا تُسَايَرُ خَيْلَاهُ أَوْ لَا تُوَاقَفُ أَيْ لَا تُطَاقُ نَمِيمَةً وَكَذِبًا Ya’nî “Filânla koğuculukta ve yalancılıkta mukâvemet olunup başa çıkılmaz.” Burada fi’iller mechûl bünyeleriyledir; ve mine’l-emsâli: “اَلْخَيْلُ أَعْلَمُ مِنْ فُرْسَانِهَا” Ya’nî “Atlar, süvârlarından a’lemdir.” Bir adamın hâli zann ve gümânın vefkince zuhûr eyledikte darb olunur. Ve خَيْلٌ [hayl] Masdar olur, dâ’imâ sedef dedikleri nebât ekl eder olmak ma’nâsına; yukâlu: خَالَ الرَّجُلُ يَخَالُ خَيْلًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا دَامَ عَلَى أَكْلِ الْخِيلِ