(a. i.) : şarap, (bkz. : bade, habûk, handerîs, rahîk, sahbâ).

iz. ar. [Arabîde müennes de olur] Şarap, bâde, mey.

اَلْهَمَّارُ [el-hemmâr] (شَدَّادٌ [şeddâd] vezninde) Ve اَلْهَامِرُ [el-hâmir] Yağmuru pek seyelân eden buluta denir; yukâlu: سَحَابٌ هَمَّارٌ وَهَامِرٌ أَيْ سَيَّالٌ Ve هَمَّارٌ [hemmâr] Pek ozan, yanşak, yâve-gû adama denir; yukâlu: رَجُلٌ هَمَّارٌ أَيِ الْكَثِيرُ الْكَلاَمِ مِهْذَارٌ Ve هَمَّارٌ [Hemmâr] Esâmîdendir: Nu’aym b. Hemmâr ashâbdandır.

Ve ona خَمْرٌ [hamr] tesmiyesi 'aklı خَمْرٌ [hamr] ya’nî setr eylediği için yâhûd خَمِيرٌ [hamîr] gibi mâyalanıp şarâb derecesine bâlig olunca kadar terk olunduğu için yâhûd 'aklı şûrîde ve muhtelit eylediği için. Şârih der ki yâhûd istihyâ ma’nâsına olan خَمْرٌ [hamr]dandır, şâribi nâstan hayâ eylediği için ola yâhûd galeyân ma’nâsına olan إِخْتِمَارٌ [ihtimâr]dan ola yâhûd tagayyür-i râyiha ma’nâsına olan إِخْتِمَارٌ [ihtimâr]dan ola yâhûd hafâ ma’nâsına olan خَمْرٌ [hamr]dan ola, zîrâ bâde-nûş olan yârana ahvâl ve eşyâ muhtefî olup kendi 'âleminde olur yâhûd mâye-i hamîr ismi olan خَمْرٌ [hamr]dan ola, zîrâ şarâb ümm-i habâ’is ve mâye-i fesâddır yâhûd mülâzeme ma’nâsına olan مُخَامَرَةٌ [muhâmeret]ten ola, zîrâ ‘işrete şürû’ eden bir müddet nefsini alamayıp ona idmân ve müdâvemet eder, belki ba’zılar aslâ ferâgat edemez olur. İntehâ. Ve خَمْرٌ [hamr] Üzüme ıtlâk olunur ki mecâz-ı evveli olur, ke-mâ fi’t-Tenzîl: ﴿إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا﴾ أَيْ عِنَبًا Ve خَمْرٌ [hamr] Masdar olur, setr eylemek ma’nâsına ki ma’nâ-yı mevzû’udur; yukâlu: خَمَرَ الشَّيْءَ خَمْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالْأَوَّلِ إِذَا سَتَرَهُ Ve bir husûsu tınmayıp ketm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: خَمَرَ الشَّهَادَةَ إِذَا كَتَمَهَا Ve bir adama bâde içirmek ma’nâsınadır; yukâlu: خَمَرَ فُلاَنًا إِذَا سَقَاهُ الْخَمْرَ Ve utanmak ma’nâsınadır ki utandığı adamdan kendi nefsini setr eylemeyi müstelzimdir; yukâlu: خَمَرَ مِنْهُ إِذَا اسْتَحْيَا مِنْه Ve hamuru ve balçık makûlesini mâyelendirmek ma’nâsınadır; yukâlu: خَمَرَ الْعَجِينَ وَالطِّينَ وَنَحْوَهُ إِذَا تَرَكَهُ حَتَّى يَجُودَ Ve gâh olur ki hamr ile şerr ve şûr irâde olunur, niteki خَلٌّ [hall] ile hayır ve menfa’at kasd olunur ve minhu yukâlu: مَا هُوَ بِخَلٍّ وَلاَ خَمْرٍّ أَيْ لاَ خَيْرَ عِنْدَهُ وَلاَ شَرَّ

اَلْخِمْرُ [el-himr] (hâ’nın kesriyle) Müzdahim olan 'askere ve cemâ’at-i vefîreye ıtlâk olunur. Ve derûnda muzmer olan hıkd ve kîneye ıtlâk olunur.

s. (n. u. خمرە, pl. خمور) Wine; any fermented and intoxicating juice.

اَلْخَمَرُ [el-hamer] (fethateynle) Şol nesnedir ki seni setr eyleye; yukâlu: تَوَارَى الصَّيْدُ فِي خَمَرَ الْوَادِي İbnu’s-Sikkît eyitti: خَمَرُ الْوَادِي [hameru’l-vâdî] şol nesnedir ki perde ola gerek sel biçiği olsun gerek kum yığını olsun gerek eşcâr olsun. İbnu’s-Sikkît eyitti: دَخَلَ فُلَانٌ فِي خِمَارِ النَّاسِ dedikleri bundan me’hûzdur, nitekim mürûr etti. Ve kaçan bir kimse yoldaşını hîle ile aldasa “هُوَ يَدِبُّ لَهُ الضَّرَّاءَ وَيَمْشِي لَهُ الْخَمَرَ” derler ya’nî “Mazarratı âheste edip setrin sür’atle eder.” Ve خِمْرٌ [himr] Müzâhame ma’nâsına dahi derler, خُمَارٌ [humâr] gibi, nitekim mürûr etti. Ve gizlenmeğe de derler; tekûlu: قَدْ خَمِرَ عَنِّي فُلَانٌ مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا تَوَارَى عَنْكَ

اَلْخَمِرُ [el-hamir] (hâ’nın fethi ve mîm’in kesriyle) خُمَارٌ [humâr]dan ayılan kimse. Ba’zılar eyitti: خَمِرٌ [hamir] o kimsedir ki maraz onu serâsime etmiş ola. Ve خَمِرٌ [hamir] Şol yere derler ki onun perdesi ve kuytulanacak yeri çok ola, perdeli yâhûd kayalı dağlar gibi meselâ.

اَلْخَمْرَةُ [el-hamret] (hâ’nın fethi ve mîm’in sükûnuyla) Ve اَلْخَمْرُ [el-hamr] (kezâlik) ve اَلْخُمُورُ [el-humûr] (zammeteynle) تَمْرَةٌ [temret] ve تَمْرٌ [temr] ve تُمُورٌ [tumûr] gibidir ya’nî evveli vâhid için ve ikincisi ism-i cins için ve üçüncüsü cem’ için olmakta; yukâlu: خَمْرَةٌ صِرْفٌ İbnu’l-A’râbî eyitti: hamra خَمْرٌ [hamr] dediler, zîrâ خَمْرٌ [hamr]ı terk olunmakla râyihası mütehammir olmuştur, ya’nî mütegayyir olmuştur ki تَخْمِيرٌ [tahmîr] tagyîre derler. Ba’zılar eyitti: hamra خَمْرٌ [hamr] dedikleri 'akla ihtilât ve ihtilâl verdiği içindir. Ve خَمْرٌ [hamr]la gâh olur şerr ma’nâsını dilerler; yukâlu: مَا عِنْدَهُ خَلٌّ وَلَا خَمْرٌ أَيْ خَيْرٌ وَلَا شَرٌّ Ve خَمْرَةٌ [hamret] Râyihaya dahi derler; yukâlu: وَجَدْتُ خَمْرَةَ الطِّيبِ أَيْ رِيحَهُ Ve خَمْرٌ [hamr] Hamura mâya katmağa dahi derler; yukâlu: خَمَرْتُ الْعَجِينَ أَخْمُرُهُ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ وَأَخْمِرُهُ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي أَيْ جَعَلْتُ فِيهِ الْخَمِيرَ Ve خَمْرٌ [hamr] Gizli olmağa dahi derler; yukâlu: خَمَرَ عَنِّي الْخَبَرُ أَيْ خَفِيَ Ve utanmağa dahi derler; istihyâ ma’nâsına. Ebû 'Amr rivâyeti üzere; yukâlu: خَمَرْتُ الرَّجُلَ أَخْمُرُهُ إِذَا اسْتَحْيَيْتَ مِنْهُ Ve gizlemeğe dahi derler; yukâlu: خَمَرَ فُلَانٌ شَهَادَتَهُ أَيْ كَتَمَهَا