s. A canonically lawful thing, person, act; especially, one’s lawful spouse.

a. 1. Canonically lawful. 2. Who is not under temporary canonical interdict as to performance of any lawful act. 3. (A woman) canonically lawful for conjugal intercourse.

sıf. ar. [حل hal’den. imb.] Pek ziyâde hall ü fasleden, müşkülatı hall ü fasletmede pek mâhir: hallâl-ı müşkülât = müşkil-güşâ.

اَلْهِلَالُ [el-hilâl] (hâ’nın kesriyle) Bir gecelik 'alâ-kavlin iki gecelik yeni aya denir, mâh-ı nev ma’nâsına yâhûd üç geceye kadar yâhûd yedinci geceye kadar هِلَالٌ [hilâl] ıtlâk olunur. Ve her ayın âhirinden yirmi altıncı ve yirmi yedinci gecelik aya da هِلَالٌ [hilâl] ıtlâk olunur; mâ-'adâya ya’nî mâ-beynine قَمَرٌ [kamer] denir. Ve هِلَالٌ [hilâl] Azca suya ıtlâk olunur; yukâlu: مَا فِيهِ إِلَّا هِلَالٌ أَيْ مَاءٌ قَلِيلٌ Ve temrene ıtlâk olunur, سِنَانٌ [sinân] ma’nâsına. Ve yılana 'alâ-kavlin erkeğine ıtlâk olunur. Ve yılan kavına denir ki soyulmuş derisidir. Ve arık ve mehzûl erkek deveye denir. Ve semerin ve pâlânın iki böğrünü birbirine kavuşturan demire denir. Ve ayakkabının ayağa geçen yerinden yere dokunan mahalline denir. Ve toza denir, غُبَارٌ [gubâr] ma’nâsına. Ve eşek kısmının sinirini kesecek küçük dehre gibi bir bıçağa denir. Ve sel suyunu taşra savmak için çadırın çevresine kazılan arkın nısf-ı dâ’ire gibi mukavvesine denir. Ve deve kısmına mahsûs bir damganın ismidir ki yeni ay şeklinde olur. Ve dil-ber ve mahbûb oğlana denir; tekûlu: رَأَيْتُ هِلَالًا أَيْ غُلَامًا جَمِيلًا Ve Hevâzin kabîlesinden bir cemâ’at adıdır. Ve değirmen taşının kırılmış ucuna denir. Ve tûlânî döşenmiş kaldırım taşlarına denir. Ve insânın tırnakları dibinde olan beyâza denir. Ve yağmur borasına denir; tekûlu: أَخَذَنَا الْهِلَالُ أَيْ دُفْعَةٌ مِنَ الْمَطَرِ Ve هِلَالٌ [hilâl]in cem’i أَهِلَّةٌ [ehillet] gelir, أَجِلَّةٌ [ecillet] gibi ve أَهَالِيلُ [ehâlîl] gelir. Ve هِلَالٌ [hilâl] مُهَالَّةٌ [muhâllet] gibi مُفَاعَلَةٌ [mufâ’alet]ten masdar olur, ke-mâ se-yuzkeru. Ve on altı sahâbe-i kirâm ismidir. Ve Ebû Hilâl et-Teymî dahi sahâbedir.

اَلْهَلَالُ [el-helâl] (سَحَابٌ [sehâb] ve كِتَابٌ [kitâb] vezninde) Yağmurun evveline denir; yukâlu: جَاءَ الْهَلَالُ وَالْهِلَالُ أَيْ أَوَّلُ الْمَطَرِ

iz. ar. 1. Şer‘an isti‘mâli me’zûn ve gayr-i memnû olan şey. harâm zıddı: ticâretten olunan istifâde helâldir; insan ehl ü iyâlini helâl ile beslemelidir. 2. Nikâhlı ve meşrû zevce ve zevc: insan helâlinin gayrine nazar-ı şehvetle bakmamalıdır.

(a. i.) : 1) kullanılması şer’an caiz olan, dînin hükümleri bakımından kullanılabilen, haram olmıyan şey. 2) nikâhlı kadın, (bkz. : halîle, harem, hem-firâş).

(a. s.) : halleden, çözen, çâre bulan.

Helal, izin verilmiş olan şey, kanuni, meşru. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; caiz, kanuna uygun.

اَلْحَلَالُ [el-helâl] (سَحَابٌ [sehâb] vezninde) İhrâmdan çıkmış hâcîye denir, “حَلَّ-يَحِلُّ-حِلًّا” sîgasındandır; bunda حَالٌّ denmez, kıyâs ise حَالٌّ [hâll] olmaktır; yukâlu: حَلَّ الْمُحْرِمُ فَهُوَ حِلٌّ كَمَا ذُكِرَ وَحَلَالٌ لَا حَالٌّ Şârihin beyânına göre masdar ile tesmiyedir, حُلُولٌ [hulûl] ma’nâsından iltibâs vâhimesine mebnî حَالٌّ ıtlâk olunmadı. Ve حَلَالٌ [helâl] Harâm olmayan şey’e denir; hâ’nın kesriyle de câ’izdir; yukâlu: شَيْءٌ حَلَالٌ ضِدُّ حَرَامٍ Ve حَلَالٌ [helâl] Esâmîdendir: helâl b. sevr b. Ebî’l-helâl el-'Atekî ve Bişr b. helâl ve Ahmed b. helâl muhaddislerdir.