is. ar. cm. fd: hikmet. bkz. حكمت hikmet.

اَلْحَكَمُ [el-hakem] (fethateynle) Bu dahi حَاكِمٌ [hâkim] ma’nâsınadır. Şârihin beyânına göre حَكَمٌ [hakem] حَاكِمٌ [hâkim]den eblagdırve müfred ve cem’e ıtlâk olunur. İntehâ. Ve tesniye sîgasıyla حَكَمَانِ [hakemân] zikr olundukta murâd ashâbdan Ebû Mûsâ el-Eş’arî ile 'Amr b. el-'Âs’dır ki İmâm bi’l-hakk 'Alî el-Murtadâ tarafından Ebû Mûsâ ve Mu’âviye cânibinden 'Amr ta’yîn olunmuşlar idi. Ve حَكَمٌ [hakem] Yaşlı, gün geçirmiş pîr adama ıtlâk olunur; yukâlu: رَجُلٌ حَكَمٌ أَيْ مُسِنٌّ Ve Yemen iklîminde bir ülkenin ismidir. Ve yirmi mikdâr sahâbe-i kirâm ve otuz kadar muhaddisîn ismleridir.

على yönetmek, buyurmak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; على kararını vermek, lehine hüküm vermek, فِي، عَلَى hakkında yargı belirtmek, بِ، عَلَى hükmetmek, بِ، عَلَى mahkum etmek, بِ، لِ verilmesini emretmek, emir vermek, hüküm sürmek, emretmek, idare etmek, hükmetmek, saltanat sürmek, hükümdarlık etmek, hakim olmak, kumanda etmek, hükümet etmek.

iz. ar. Tarafeynin fasl-ı dava için rızâlarıyla hâkim ittihâz ettikleri kimse: hakem nasbetmek; hakem komisyonu.

Yönetici olarak atamak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; hakim olarak atamak, (b-i, bir konuda, بَيْنَ …arasında) hakem seçmek, hakim olarak görevlendirmek.

Görüş, karar, hüküm, yargı, yönetim, yetki, kanun, emir, hakimiyet, otorite, kural. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; sağduyu, hakimlik, yargıçlık, emirler, idare, kanunlar, hükümet, kurallar, salahiyet, rejim, saltanat, idare süresi, hükümet müddeti, muhakeme, kararname, ferman, adaletle karar verme, tahakküm, siyasi düzen.

(a. i. hikmet’in c.) : hikmetler.

(a. i.) : 1) iki hasım tarafın, aralarındaki anlaşmazlığı halletmek üzere, hâkim olarak seçtikleri kimse. 2) futbol, güreş, boks ve şâir spor oyunlarını başından sonuna kadar idare eden kimse.

(a. i. c. : ahkâm) : hüküm, emir, * komuta.

iz. ar. cm. ahkâm. 1. Hâkimlik, hükûmet, âmiriyyet: filânın hükmü cârîdir; filânın hükmü altındadır. 2. Emir, irâde, kumanda: hükmetmek, hükmü geçmek; hükmü nâfiz olmak; filânın hükmüyle hareket ediyor. 3. Karar, bir dava veya meseleyi dinleyip iyice tahkîk ve muhâkeme ettikten sonra hâl ve faslı için verilen karâr-ı kat‘î ve netîce, îcâb-ı kânûnun takarrürü: hüküm vermek; mahkemenin hükmü; beş sene müddetle hapsine hükmolundu. 4. Kuvvet, ehemmiyet, nüfûz: onun hükmü bu kadar. 5. Te’sîr: harâret hükmünü icrâ ediyor; kışın hükmü geçti. 6. Menzile, mesâbe, makâm: kayınpeder dahi peder hükmündedir. 7. İktizâ, îcâb: kânûn hükmünce; kâide-i zarâfet hükmünce. || mc. Garip ve gülünç hükümler: ahkâm kurmak.