Mü’ellif burada teşvîş ve tefrît üzere resm eylemiştir, zîrâ ümmehât-ı sâ’irede حَكٌّ [hakk] kazımak ve kaşımak ma’nâlarıyla mansûstur. Ez-cümle Mukaddimetu’l-Edeb’de tırâşîden ve hârîden ta’bîrleriyle müfesser ve Esâs’ta مَا حَكَّ جِلْدَكَ مِثْلَ ظُفْرِكَ وَأَحَكَّنِي رَأْسِي فَحَكَكْتُهُ وَبِي بَثْرَةٌ تُحِكُّنِي 'ibâretiyle mersûm ve Misbâh’ta حَكَكْتُ الشَّيْءَ قَشَرْتَهُ 'unvânıyla merkûmdur. Ve sâ’irlerde dahi bu resmedir. Mü’ellif ma’nâ-yı evveli resm ettikten sonra وَاحْتَكَّ رَأْسِي وَحَكَّنِي وَأَحَكَّنِي وَاسْتَحَكَّنِي أَيْ دَعَانِي إِلَى حَكِّهِ ‘ibâretiyle resm eylemekle إِحْتِكَاكٌ [ihtikâk] gicişmek ve kaşınmak ve kazınmak ma’nâlarına olup حَكٌّ [hakk] ve إِحْكَاكٌ [ihkâk] ve إِسْتِحْكَاكٌ [istihkâk] kaşındırmak ma’nâsına olmuş olur. Nihâyetü’l-emr kazımak ve kaşımak ma’nâsını دَعَانِي إِلَى حَكِّهِ tefsîrinde bi’l-işâre beyân etmiştir. Mâdde ise ma’nâ-yı mezbûrda müstakil olup ondan fürû’ât teferru’ eyledi. Ve kemâl-i îcâzdan meger ki ma’nâ-yı evvel tahtına idrâc iddi’âsında ola ki tırnağı 'uzva sürtmek olur, beyân-ı lügat ma’rizinde bu vetîre ise nâ-mülâyimdir. Ve’l-hâsıl حَكٌّ [hakk] kazımak ve kaşımak ma’nâsınadır. Mü’ellife göre kazıttırmak ve kaşıttırmak ma’nâsına da olur ki gicişmeğin lâzımıdır. Ve kaldı ki burada 'ibâre Esâs’ın 'ibareti gibi دَعَانِي إِلَى حَكِّهِ فَحَكَكْتُهُ olup kalem-i nâsihten فَحَكَكْتُهُ lafzı sâkıt olmak dahi melhûzdur. Ve حَكٌّ [hakk] Sadr reyb ve gümân ve ism ve halecân-ı kalb makûlesi derûna te’sîr eden hâlâttan 'ibârettir; ve minhu tekûlu: مَا حَكَّ فِي صَدْرِي كَذَا أَيْ لَمْ يَنْشَرِحْ لَهُ صَدْرِي يَعْنَي كَانَ فِي قَلْبِي شَيْءٌ مِنَ الشَّكِّ وَالرَّيْبِ وَيُقَالُ حَكَّ فِي صَدْرِي أَيْ عَمِلَ فِي صَدْرِي Ve dâ’im şerr ve şûr ve fitne ihdâsına sebeb olan adama حَكُّ الشَّرِّ [hakku’ş-şerr] ve حِكَاكُ الشَّرِّ [hikâku’ş-şerr] ıtlâk ederler, كِتَابٌ [kitâb] vezninde; yukâlu: إِنَّهُ حَكُّ الشَّرِّ وَحِكَاكُهُ أَيْ يُحَاكُّهُ كَثِيرًا يَعْنِي يُحَدِّثُهُ

اَلْحِكُّ [el-hikk] (hâ’nın kesriyle) Şekk ve gümâna ıtlâk olunur, kalbi kazıdığı için; yukâlu: فِي صَدْرِي مِنْهُ حِكٌّ أَيْ شَكٌّ

sıf. fa. [ar. حق hak = m. — fa. شناختن şinâhten = tanımak] Doğruyu, adl ü insâfı tanıyan ve teslîm eden, muhikk, hakka riâyet eden.

حق گوى hak-gûy. sıf. fa. [ar. حق hakk = m. — fa: گفتن güften = söylemek] Doğru söyleyen, hakkı teslîm eden.

sıf. fa. Muhikkâne, âdilâne, hakka riâyet ederek.

iz. ar. cm. hukûk. 1. Doğruluk, doğru ve gerçek olan şey, bâtıl mukâbili: hakk budur; hakkı söylemeli. 2. Adl, adâlet, hakkâniyet, insâf: haktan ayrılmamalı; ihkâk-ı hakk etmek. 3. Bir adama ait olan şey, alacak: bu akçe benim hakkımdır; hakkımı vermediler; hakkını istiyor; hakk-ı sarîh. 4. Bir fiil ve amel ve zahmetin ecri: emek hakkı, ayak hakkı. 5. Bir adamın sebk etmiş emeğine mukâbil müstehık olduğu ecr-i maddî veya manevî: vâlideynin, muallimin hakkı pek büyüktür. 6. Pay, hisse: makas hakkı = makas payı, ateş hakkı. 7. Adâlet ve hakkâniyet-i mahza olan veya doğru olup bâtıl olmayan Cenâb-ı Hâlık: Hakk Teâlâ; Hakk Celle ve Âlâ; Cenâb-ı Hakk’tan dilerim. || bir isme muzâf olarak “ده de” edat ilsâkıyla beraber dâir ve müteallik manasını ifâde eder: onun hakkında birtakım sözler oldu; bu husûs hakkında bazı tafsîlât verdi; bu sizin hakkınızda hayırlı oldu.

(a. i.) : (bkz. : hakk).

(a. i. c. : hukuk) : 1) Allah, İlah. 2) doğruluk ve insaf : Hakdan ayrılmamalı. 3) bir insana âit olan şey : Bu, benim hakkımdır. 4) dâva ve iddiada hakikate uygunluk; doğruluk : Hak budur. 5) geçmiş, harcanmış emek : Baba hakkı; Ana hakkı. 6) pay, hisse : Makas hak kı; Barut hakkı. 7) s. doğru, gerçek : Bu söz hakdır. 8) lâyık, münâsip : Bu, sana haktır.

iz. ar. cm. hukûk. 1. Doğruluk, doğru ve gerçek olan şey, bâtıl mukâbili: hakk budur; hakkı söylemeli. 2. Adl, adâlet, hakkâniyet, insâf: haktan ayrılmamalı; ihkâk-ı hakk etmek. 3. Bir adama ait olan şey, alacak: bu akçe benim hakkımdır; hakkımı vermediler; hakkını istiyor; hakk-ı sarîh. 4. Bir fiil ve amel ve zahmetin ecri: emek hakkı, ayak hakkı. 5. Bir adamın sebk etmiş emeğine mukâbil müstehık olduğu ecr-i maddî veya manevî: vâlideynin, muallimin hakkı pek büyüktür. 6. Pay, hisse: makas hakkı = makas payı, ateş hakkı. 7. Adâlet ve hakkâniyet-i mahza olan veya doğru olup bâtıl olmayan Cenâb-ı Hâlık: Hakk Teâlâ; Hakk Celle ve Âlâ; Cenâb-ı Hakk’tan dilerim. || bir isme muzâf olarak “ده de” edat ilsâkıyla beraber dâir ve müteallik manasını ifâde eder: onun hakkında birtakım sözler oldu; bu husûs hakkında bazı tafsîlât verdi; bu sizin hakkınızda hayırlı oldu.

sıf. fa. [ar. حق hakk = m. — fa. گذاشتن güzâşten = edâ etmek] Hakkı edâ eden, haktan ayrılmayan.