advl. accus. According to the requirement of.

اَلْحَسْبُ [el-hasb] (hâ’nın fethiyle ve sîn’in sükûnuyla) ve اَلْحِسَابُ [el-hisâb] (hâ’nın kesriyle) ve اَلْحُسْبَانُ [el-husbân] (hâ’nın zammı ve kesriyle) ve اَلْحِسَابَةُ [el-hisâbet] (hâ’nın kesriyle) Saymak; yukâlu: حَسَبْتُهُ أَحْسُبُهُ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ حَسْبًا إِذَا عَدَدْتَهُ Ve حَسْبُ [hasb] Kifâyet edici. Ve حِسَابٌ [hisâb] dahi kifâyet edici ma’nâsına da gelir, 'alâ-mâ se-yecî’u.

iz. ar. İtibâr. “ب b” harf-i cerriyle beraber “بحسب bi-hasebin” kullanılır ki itibâriyle, göre, -ce demektir: bi-hasebi’l-i‘râb = i‘râb itibâriyle, i‘râbca. ─ tr. “ile” veya “ce” edatıyla dahi kullanılır: akrabâlık hasebiyle, hasebince = münâsebetiyle, cihetiyle.

s. 1. Enough, a sufficiency, a sufficient thing. 2. An amount, a number, measure; a value; a degree; a quality, a ratio, a requirement; the sum and substance of a thing.

اَلْخَشْبُ [el-haşb] (ضَرْبٌ [darb] vezninde) Karıştırmak, halt ma’nâsınadır; yukâlu: خَشَبَ الشَّيْءَ خَشْبًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي اِذَا خَلَطَهُ Ve bir nesneyi üğürtlemek ma’nâsına olmakla zıdd olur; yukâlu: خَشَبَهُ اَيِ انْتَقَاهُ Ve kılıcın pâsını açıp keskin ve musaykal kılmak ve zağlamak ma’nâsınadır; yukâlu: خَشَبَ السَّيْفَ اِذَا صَقَلَهُ وَشَحَذَهُ Ve haddâd bîzadan yeni kılıç çekmek ma’nâsına olmakla zıdd olur; yukâlu: خَشَبَ السَّيْفَ اِذَا طَبَعَهُ Şârih der ki kılıca cilâ ve saykal vermek her hizmetinin hâtimesi olmakla ma’neyeyn beyninde zıddiyyet mütehakkak olur, lâkin طَبْعٌ [tab’] mâddesi pek pâslılık sebebiyle vesah-nâk olmak ma’nâsına da gelmekle bu ma’nâya haml ile zıddiyyet sâbit olur. Ve mü’ellifin murâdı, bu ma’nâ olmak aglebdir. Ve خَشْبٌ [haşb] Dikkat ve im’ân ve i’mâl-i reviyyet eylemeyerek gelişi güzel eş’âr söylemek ma’nâsına isti’mâl olunur ki halt-ı kelâma mukâribdir; yukâlu: خَشَبَ الشِّعْرَ اِذَا قَالَهُ مِنْ غَيْرِ تَنَوُّقٍ وَتَعَمُّلٍ لَهُ

h. ar. İktizâsınca, göre, cihetiyle, binâen: hasbe’l-lüzûm = lüzûma binâen; hasbe’l-mevsim = mevsim iktizâsınca; hasbe’lkarâbe = karâbet cihetiyle; hasbe’l-meslek = mesleğe binâen; hasbe’l-îcâb = îcâba göre.

(a. i.) : baba tarafından gelen şeref, asillik, soy temizliği, (bkz. : asalet), [zıddı “hasâset” dir].

(a. zf.) : göre, nazaran, binâen, cihetiyle, gereğince, [aslı “miktar” mânâsına gelen “haseb” dir].

iz. ar. Değer, kadr, kıymet-i zâtiye. insanın kendi kadri ve değeri, neseb mukâbili: bu adamın haseb ve nesebi vardır. [böyle beraber istimâlleri müterâdif olmaları zehâb-ı bâtılına sebebiyet vermiştir.]

اَلْخَشَبُ [el-haşeb] (hâ’nın ve şîn-i mu’cemenin fethiyle) Kalın kuru ağaç pâresine denir ki kereste ederler. Cem’i خَشَبٌ [haşeb] gelir müfredi gibi ve خُشُبٌ [huşub] gelir zammeteynle ve خُشْبٌ [huşb] gelir hâ’nın zammı ve şîn’in sükûnuyla ve خُشْبَانٌ [huşbân] gelir بُلْدَانٌ [buldân] vezninde; yukâlu: قَطَعَ الْخَشَبَ وَهُوَ مَا غَلُظَ مِنَ الْعِيدَانِ